De l’œuvre protéiforme de Robert Lafont, la recherche en linguistique n’est sans doute pas la mieux connue, a fortiori avec une ambitieuse thèse, La phrase occitane, tombée dans l’oubli depuis sa publication en 1967. Pour Florian Vernet, lui aussi linguiste, grammairien, mais aussi pédagogue et écrivain de fiction, cette étude n’en demeure pas moins majeure pour la connaissance du fonctionnement de la langue occitane.

En 1967, las PUF (Presses universitaires de France) publicavan la tèsi de Robèrt Lafont La phrase occitane. Essai d’analyse systématique. Eveniment important qu’aqueste estudi ambiciós e novèl sus la frasa occitana dins sa totalitat istorica e geografica. Ocupa la primièra plaça dins una òbra lingüistica immensa e pionièra que se continuèt dins lo cors de las annadas amb las recèrcas sus la diglossia e la praxematica. Es una òbra unica per sa concepcion que s’apièja cèrtas sus la dialectologia, mas mai que plus es òbra de grammatica generala.

Curiosament, aqueste monument non aguèt pas la posteritat que se meritava. Demòra tròp sovent desconegut, quitament dels especialistas. D’en primièr perque se fonda sus una lingüistica fòrça exigenta, la de Guillaume, que Lafont complèta d’alhors en abordant, a costat de l’estudi dels mecanismes psicologics e grammaticals que regisson l’emplec dels tempses e dels mòdes que caracaterizan lo vèrbe, l’estudi del desvolopament de l’image nominal, dins l’espaci, extèrne o intèrne. Aqueste apròpche foguèt abandonat per la recèrca occitana al profièit de las lingüisticas estructuralas (distribucionala, fonccionala, generativa etc.), e mai segurament en rason de l’implicacion qu’exigís del legeire. Ne son responsables l’enòrma cultura de l’autor, la multiplicitat de las referéncias, l’extraordinària coneissença de l’occitan dins l’espaci e lo temps e las competéncias que lo legeire i se deu confrontar.

Lo desinterès es degut mai segurament tanben a l’orientacion de la recèrca occitana despuèi aquelas annadas, centrada sus la diversitat, suls dialectes mentre que, es evident, dins La phrase occitane, l’autor a clarament lo projècte d’estudiar, non pas las diferentas varietats d’occitan (a las que se referís quand es necessari), mas la lenga, dins son fonccionament, e particularament sintaxic. Lo libre expausa amb una granda rigor lo metòde seguit dins la recèrca, las aisinas lingüisticas utilizadas, los objectius.

Vesèm emergir la lenga comuna, doncas, jos las variantas innombrablas dels parlars eretats. Es aital non solament la pròva practica de l’existéncia de l’occitan al mièg de las autras lengas romanas mas tanben l’explicacion mai evidenta de l’intercompreension entre locutors de nòstre temps e del passat. Lo libre se consacra cèrtas a las fòrmas, mas subretot a la fabricacion del sens. L’estudi dels còdis formals de la communicacion es completat, dins l’espaci e dins lo temps, per l’estudi del fonccionament intèrne de la lenga. Aital concebuda, la grammatica ven una aisina destinada a explicar que non se contenta pas d’enonciar e de preconizar de règlas empiricas. Es aisit de devinhar las consequéncias qu’aqueste aspècte pòt aver sus l’aprendissatge aprigondit de l’occitan e sus son ensenhament.

Los responsables de l’occitan, universitaris o militants, deurián pensar a una reedicion rapida, sus papièr o numerizada. Perque, malaürosament, es un libre naufragat, impossible de trobar uèi.