Lo Marcèu e la clau magica

Solide, l’estanquet marselhés de la soa pèça de teatre Marius a dat lo torn deu monde en 1931 quan vengoc un film gavidat peu Marcèu eth medish. E los amics, ça ditz l’autor, n’i cresèvan pas a l’idea de hèr jogar dab l’accent deu país ; deu lor vejaire seré vist coma un trabalh d’amator, quitament dens la soa ciutat foceana. Totun convencut qu’èra possible de plàser au monde sancèr dab ua òbra locala, sincèra e autentica au hons, lo Marcèu ne deishèc pas l’idea. Lo son Marius s’a hèit trilogia marselhesa dab Fanny e Cesar e l’autor seguiscoc aquera dralha de « lotentique » que de Marselha enlà nos encaminèc capvath las sèrras e los paisatges provençaus : en brac, lo monde de la soa enfança dont disèva dab lo son umor proverbiau que en tot demorar a casa tocam a l’universau. E qu’i èm : l’avèva trobada la clau entà draubir la soa òbra au monde. E donc mes en scèna lo vilatge provençau de las soas vacanças a la Trilha, e fòrças d’autes, e dab eths lo monde mirgalhat de las sèrras. Un monde d’abansguèrra vengut racontes puish filmes regionaus de renomada mondiau. Vilatges ont senhorejan encara caperans, cònses e regents drin a la ussarda, a’s carpinhar amassas a l’entorn de la politica, de la Republica o quauques còps dab los locaus eths medishs que hèn rampèu aus « estrangèrs » dab la lora logica pròpia : « Ètz un vilatge de pècs » ça ditz un regent a quauqu’un deu lòc tà l’enténer a respóner qu’au mens, au vilatge, an « de l’amor pròpi ». E tot aquò dab l’accent provençau çaquelà ! Cau díser que Panhòl, de mainatge, coneishèva de plan aqueth occitan deu país que punteja de còps diguens l’òbra en francés : Cesar a los uelhs que « parpalèjent » un caperan se hè díser « espèce de prègadieu » per un regent embijarrat, se tròban « d’escagasseurs de réputation », quauques còps boha « un mistral un peu bastard » e ua hemna s’esmalís qu’« ils ne feraient pas tant d’estrambòrd » tà la cercar coma hèn per la hemna deu panissèr. Fin finala i a lo Bouzigues deu castèth de la maire deu Marcèu qu’a balhat la clau magica que draubish las pòrtas de las vacanças en las sèrras, e qu’ajuda la familha, per travèrsas, lo long d’un canau de la Durença dinc a la bòrda de la Trilha e que se’n manquèc de pauc que tot aquò virèsse mau… Es atau, enter comedia e tragedia, sense deishar la plaça ni a l’ua ni a l’auta, que Panhòl nos mia capvath la soa òbra tà compartir lo son monde enrasigat dens las sèrras de Provença e lo país marselhés.

Hilh de regent e regent eth tanben estoc un grand aimador deus autors latins, e serà per aquò, çam’par, que sus la soa tomba a la Trilha se pòt legir, en latin aqueth còp :

A aimat las honts, los amics, la molhèr.