Christian Philibert, complèxes santonièrs
Christian Philibert
Fòto : Sylvain Thiollier
Complèxes santonièrs
Lo cineasta Christian Philibert, autor de Les 4 Saisons d’Espigoule o encara de Massilia Sound System, le film, fasiá paréisser en 2005 Le complexe du santon, un ensag documentari, ont d’istorians e d’archius se respondián per bastir una reflexion sus la mutacion de l’imatge dels Provençals en França. Un film amb de questionaments totjorn d’actualitat, que fan bravament resson al tèma d’aqueste numèro, a tal punt que valiá lo còp de se’n entreténer amb lo realizator.
Jametlene Reskp/Unsplash
De qué vos balhèt l’enveja de virar Le complexe du santon ?
Siguèt quand virère quauqueis annadas mai d’ora un documentari per lo cent-cinquantenari de la revòuta de 1851 au còp d’estat de Loís Napoleon Bonaparta. En 2001, i aguèt dins Var e Aups de Provença Nauta fòrça commemoracions, siguèt un bèu moment, una comunion entre d’artistas per tornar donar au public aquel eveniment istoric qu’èra un pauc estat oblidat, una granda remembrança ! Per aquela ocasion, rescontrère d’istorians coma Renat Merle que m’aviá contat la mutacion de l’imatge dei Miegjornaus au mitan dau sègle XIX. Aquela istòria me pivelèt.
Quina reputacion avián los Provençals al sègle XIX ?
Aviam tendéncia a espaurir lei gents dau Nòrd, amb un imatge de personatges un pauc ferotges : demandessiatz vòstre camin que vos mandavan dau marrit caire, culhiguessiatz una poma que vos tiravan dessús. Un imatge de gents brutaus, menèbres. Aqueste imatge au mitan dau sègle XIX aguèt tendéncia a s’abonaçar, dins un procès d’assimilacion dei populacions miegjornalas dins la nacion francesa.
Qué menèt aquesta mutacion ?
Un personatge emblematic especialament : Tartarin de Tarascon ! Es ce qu’explica Felip Martel dins Le complexe du santon : lo Miegjornau demòra un caçaire, afeccionat deis armas, mai caça lei casquetas. Lo Provençau esfraiant e menèbre s’es transformat en personatge comic, que li agrada lo penequet, beu de pastís e jòga ai bòchas.
Dins lo filme, los intervenents son pas gentes amb Anfós Daudet !
Es verai. Laissère parlar leis expèrts, siáu pas totjorn consent amb elei (rires), mai Renat Merle, pasmens, va ditz : ritz quand legisse Tartarin. A ieu, m’agrada Daudet, participèt a ma construccion, es ce que ne’n fèron lo monde que pausa problèma. De fach ce que si repròcha a aqueleis autors es d’aguer de succès. Aqueleis òbras aguèsson pas agut de succès, aurián pas pogut crear d’etnotipes.
Pagnol (e mai Giono) se fa tanben escarraunhar, son eiretatge es totjorn lo subjècte de debats acarnassits ?
Venère Pagnol pereu, pòde pas demembrar lei difusions tele en familha de sei filmes que regardaviam religiosament. Aviáu l’impression de veire mei grands, èra d’una richessa qu’es pas de creire. Entende ben que siegue deslausat, li reprochèron de pas escriure en provençau, de pas èstre un cineasta pron sociau… mai bòn, si siam talament identificats a eu que sabèm pas mai ce que li avèm posat. Mai eu pasmens inventèt pas tot aquò, va tirèt de nòstreis avis. Es injust de l’embastar deis etnotipes.
Uèi l’imatge de Marselha a tornat mudar cap a la violéncia ?
Quand fère Le complexe du santon, l’imatge de Marselha èra a s’adocir, ambé lo TGV, tot aquò, mai bòn, durèt pas. Dins lo filme lo prepaus sus Marselha es datat, qu’es verai que tòrna aquesta violéncia. Francament, siáu inquiet per aquesta vila, vira mau, aqueu bèu pantais d’una Marselha cosmopolita si desfrucha.
