Aquestos dos primiers noms pròpres son un pauc d’enigmas per ieu.

Ja la ciutat, Orlhac en occitan. Coma Auriac, Dauriac, eça. son de formas patronimicas e toponimicas que fan pensar a aquesta ciutat. Mas es faussament intuitiu. Coma l’istòria dal fondator de la dinastia narbonesa al nom vesin mas qu’a ren d’a veire etimologicament, D’Auria, qu’una brancha seria partia en País genovés per devenir los Dòria. Tornem al subjècte e aüra a l’airal.

Cantal tanben es notable perqué fa d’ans e d’ans, quora èro al collègi, dins los Alps Maritimes chal precisar, un professor de latin-grec nos avia parlat d’aquest departament, Cantal, en insistir per dire qu’èra una forma (sud occitana de fach) dal prenom Chantal… Coma Lorraine (que el ven d’un prenom… Lotar) o la ciutat de Nancy avian creat la mòda coma conhoms als Estats Units, perque los joves dal país i èran anats se batre per la Liberacion.

Perqué ne’n parlèt aquest professor ? Ne’n sabo ren e ne’n sauprai jamai. Es lo solet moment qu’un professor al collègi dal mieu temps abordèt la question occitana, e encara d’un biais un pauc estranh, senon tòrt. Grèc e latin es ben mai prestigiós. I son ren de devisas occitanas sota los blasons de las universitats estatsunianas, ni en lengas amerindianas. Mai prestigiós. Mercés doncas al Cantal d’aver inspirat lo prenom, mite o realitat ?

Lo departament a pres lo nom dal massís principal dals monts de C(h)antal (se pòl dire C(h)antau parier) e particularament de son ponch aut : lo som sonat lo Pom de Chantal (1858 m). C(h)antal vendria dal prelatin, mai precisament d’una lenga gallesa, *cantalo que voiria dire frontiera. Benlèu ben coma per la comuna de Cantaron dins las valaias alpencas dals Palhons, o de la raïç indoeuropèa *Khar ? Fa pensar als luecs començant per Cant, Chant… a mens que sigue dins una lenga gallesa ipotetica *cantos coma lo mòt cant, canton.

E lo rapòrt al conhom ? Seria possible que la fama de Joana-Francesa Frémyot, barona de Chantal, aie favorizat lo passatge de son patronime, en conhom, gràcias a son istòria famosa e a son onor. Es una familha de la noblessa juridica de Borgonha. Gaire luènh d’Alvèrnhe. Anatz saber !

Chantal doncas es tanben interessant perque es dins la zòna que l’airal sudoccitan rescòntra lo nòrdoccitan. Ai tornat metre lo nas dins ma bibliotèca al sector alvernhat. Piare Bonnaud, un grand saberut alvernhat recentament defuntat [lo 15/04/2023, NDLR], nos indica qu’es una zòna de transicion al sud d’Alvèrnhe. Lo nòrdoccitan i reculèt a mai se parle encara alvernhat stricto sensu dins lo nòrd dal departament. E que tot lo departament siáie dins en Alvèrnhe Ròse Alps e que las gents se sentèsson alvernhats. E òc cadun sas contradiccions. Los Ageneses si senton gascons a mai parlèsson autlengadocian-guienés. Los Niçards son mai pròches lingüisticament dals provençals mas si senton ren provençals. Eça. Chantal es un espaci de transicion coma d’autres dins l’espaci occitan. E amb d’autres airals lingüistics coma lo Creissent/la Marcha amb la lenga d’òil, al nòrd d’Alvèrnhe.

A costat d’el, es ordenat una òbra, entre autres, Flour de brousso d’Arsèni Vermenosa (Vielha d’Aitrac, Alvèrnhe, 1850 – Aitrac 1910). Encara un personatge, aquel òme dal país. A 16 ans rejonhe son paire a Toleda (Espanha) qu’i fa de comèrci. Òc perqué los ligams entre airal occitan e vesins al sud es ancian. Coma los Alvernhats qu’anavan far colportaires o los Vivaroalpencs que fasian professors itinerants l’ivèrn dins de regions mens freias. Coma la maison Lacour Ollé a Nimes. Vermenosa demorarà quasi vint ans en Castilha. En 1891, publica lo manifèst fondator A l’Auvèrnha Tota. En 1894, ven lo president de la primiera escòla felibrencha alvernhata per promòure la lenga d’òc via l’occitan autlengadocian-guienés d’Orlhac, amb sa revista La Cabreta.