Larzac

Lo causse, lo planestèl calcari, es un païsatge particular plan conegut dins las encontradas occitanas. Lo quite nom de « causse », lo retrobaretz dins sas variantas multiplas (caussanèl, caussòl etc.) sus tot lo relarg cubèrt per la lenga d’òc : vèn coma una litania, coma una paraula sagrada que permet de tutejar lo cèl e lo vent. Darrièr l’esquina quilhada de la montanha de Serrana, dins lo rèirepaís lengadocian, s’enauça un dels causses mai famoses : lo Larzac. Un autre nom que clantís e carreja, amb el, una immensitat geografica, istorica, poetica, militanta e umana.

Es una taula de pèira, testimòni de la mar jurassica que, dos cent mila ans fa, s’espandissiá a pèrda de vista. La formacion dels Pirenèus e de las Alps soslevarà aqueles sediments puèi l’erosion cavarà las fendesclas e dessenharà sos contorns. Ara, vaquí la cara blanca e grisa del causse que s’avança suls contrafòrts del Massís central. Es un espandi carstic, atraversat per las aigas, rosigat per las pluèjas, la regularitat plana de sa susfàcia rescond un univèrs d’espelugas e d’avencs, de rius sosterranhs e de lacs sebelits que compausan un laberint fabulós. Es lo mai miegjornal e lo mai grand dels planestèls e fa ara partida del Pargue Natural Regional dels Grands Causses ; comprés entre 600 e 900 mètres de nautor, es delimitat per las ribièras Tarn e Dorbia. L’autorota i monta, dempuèi Lodèva, per lo pas de l’Escaleta. Foguèt, dels temps medievals, un terrador qu’aparteniá, en granda part, als Templièrs e als Espitalièrs. Los barris de la Coberteirada nos rapèlan aquelas epòcas, se capitam d’escapar a l’invasion toristica estivenca. Es amont que Max Roqueta situa son raconte L’autbòi de nèu ont un musician-barrutlaire enfrenta los lops en jogant de graile. Larzac es una tèrra de contes e de legendas, s’i descobriguèt lo « plomb del Larzac » : una placa gravada d’un tèxt en lenga cèlta que nos desvela un mond antic de magia femenina… Mai pròche de nosautres dins lo temps, lo caòs del Rajal del Gòrp (gaire luenh de la Cavalariá) sembla encara ressonar de las voses dels opausants a l’extension del Camp militar, dins las annadas setanta. Es ailà que los cantaires de la nòva cançon occitana faguèron sas armas e que l’occitanisme trobèt una plaça al mièg de las luchas socialas e pacificas de son temps. En 2003, es la confederacion païsana menada pel mediatic José Bové que, tornamai, faguèt del causse un centre de lucha altermondialista. Espandi desertic e isolat, Larzac es en fach un simbòl conegut dins lo mond entièr. Sus las parets del vilatge d’Orgoloso, en Sardenha, una cardabèla roja representa la batèsta dels païsans avaironeses a costat de maitas autras frescas en l’onor de las conquestas socialas internacionalas. Es tanben sul causse que Fèlix Castanh trobarà un luòc per sa « Mòstra del Larzac », un espaci important per l’art contemporanèu, la decentralizacion e l’occitanisme de 1969 a 1997.

Larzac, i tornam sempre, coma a la font, es un tròç del mond a l’encòp unic e universal, es un « èsser complèx, indefinible e pasmens d’una realitat aclapanta » coma l’escriviá Max Roqueta. Tornatz-i, quand de setmanas de pluèja d’auton (fach pron rare a l’ora d’ara) cargan sa napa freatica, auretz benlèu l’astre de remirar lo lac efemèr de Las Rivas, un miralh passadís que revèrta, lo temps d’una jornada o doas, las aigas perdudas del Jurassic.