« Desplaçar l’usatge d’una lenga »
Le médecin montpelliérain Jean-Frédéric Brun est une des plumes majeures de la littérature occitane contemporaine, explorant dans ses romans et nouvelles le réalisme fantastique et produisant une œuvre poétique reconnue. L’universelle singularité de ses écrits ayant très rapidement attiré l’attention de Robert Lafont, tous deux entretinrent une correspondance évoquant notamment le statut délicat d’auteur de langue occitane.
« Desplaçar l’usatge d’una lenga »
En julh de 1973, joine estudiant de dètz e sèt ans afogat de lenga d’òc, totescàs inscrich en medecina, recebiái una letra amistosa de Robèrt Lafont. Postada de Campèstre, ont aviá adés son « recaptador trabalhaire au bòrd dau Larzac ». Li aviái escrich sus lo conselh de l’examinator que m’aviá fach passar l’occitan dau bac. Èra mon primièr contacte real amb l’occitanisme qu’afortissiá son vam d’aquel temps, e que seguissiái dau defòra.
Èra lo temps de la revista Viure que s’èra dobèrta sus aquel crit : « Revolucion occitana ! ». Aquela pontannada aviá un gost d’estiu brutlant. Tot veniá possible, e lo Larzac en lucha èra lo crusòl ont se congreavan las utopias. Lafont, au centre de tot aquò, èra lo capmèstre de la plena intrada en modernitat de la lenga occitana : la teorizava dins sos trabalhs sabents e l’illustrava dins sos romans coma Tè tu, tè ieu, que veniái de legir. Repreniá e alargava las analisis politicas iniciadas antan per Carles Camprós a l’entorn dau concèpte de colonialisme interior, a l’endeman de l’intrada en libertat de las colonias francesas. Aquò èra estrambordant : pintràvem sus las muralhas de las nòvas estacions toristicas « descolonizem Occitania »…
Aquel temps es passat ara, lo concèpte d’Occitania es sortit de la confidencialitat cap e tot, aquel rebomb de bolegadissa d’una lenga en trin de s’escafar a permés de ne desplaçar l’usatgeDisiá aiçò en 2005, mentre que m'escriviá en 1985 : ' pòrte en ieu lo desfèci de pas aver pogut persuadir leis occitanistas, dempuèi dètz ans, de çò que caliá faire de viva fòrça : desplaçar l'usatge de l'occitan '. E sa conclusion èra una leiçon d'optimisme rasonat : ' Donc leis Occitans (…) se la sauvan, la paraula.' , la literatura a représ un vam novèl e los espleches per la far viure au sègle XXI son en plaça. Lafont a jogat dins tot aquò un ròtle immens.
Las letras qu’escambière amb el fins a 2008 parlan de son itinerari d’escritura, que ne fasiái dins Òc lo comentari. S’i vei cossí aquel projècte l’engatjava tot entièr.
« Es segur, m’escriviá en julh de 1985, que, critic o creator, ò lei dos, avèm sovent l’impression que de pensar o d’escriure es un desèrt. Que leis escrivans se legisson pas entre elei, […], lei melhors de nòstres escrivans se son mes a l’autò-imitacion, au repapiatge. Seis òbras se perseguisson en venent maigras. »
El, al revèrs, campejava sempre d’endrechièras nòvas. Antau m’encoratjava a « far bolhir la pasta d’un escrich tropicau », a dicha de « se mesurar amb la generositat dei culturas sud-americanas », en responsa a de confidéncias que li fasiái de mos projèctes d’adés.
E m’escriviá sa « dobla assegurança » : « degun immobiliza ren dins l’istòria dei lengas, e […] donc se la lenga coma sistèma […] pòt crebar, la paraula ela mòr jamai ». E tanben « l’escrivan garda son ròtle de ligar present e passat, novacion e tradicion, invencion e fidelitat, per son pròpri gaudiment, d’en primier, e per dever, puèi : embarcar dins lo batèu bacelat de tempèsta sa cargason de riquesas eiretadas e sei trevanças despacientadas ».
Signature à Nîmes avec J.-B. Nazillonne, CIRDÒC – Institut occitan de cultura, fons iconografic
