Lo film que realizèt Christian Passuello sus Lafont en 2001, lo devèm a la tenacitat de mon amic, il mio fratello, Joan-Luc Sauvaigo, qu’insistiguèt mai d’un còp pròche de son « President » per que se faguèsse. Me remembri de jornadas passadas dins lo país niçart ambe Passuello e Sauvaigo per fin de discutir d’aquela escasença que permetriá a Lafont de ne’n dire mai sus son accion e son òbra. Daniela Julien nos venguèt ajudar, mai lo faliá convéncer de se liurar, se desvelar, fàcia a la camèra de Passuello. Après de jorns de trabalh, nos faliá causir un luec per la realizacion ; gràcia a l’amistat de Patric Sauzet, avèm pogut materializar aqueu film dins lo jardin de son maset nimesenc. Gardi l’integralitat de la transcripcion que durèt lo film, en son entier, mai de dètz oras. Lafont ne’n sortiguèt aganit en nos disent que, totei tres, Joan-Luc, Daniela e ieu qu’eriam leis entrevistaires, l’aviam « eissugat » coma faliá. Siam demorats tota una jornada a Nimes e una autra a Montpelhier, e cresi qu’es ara un document tras que necite per comprene la vida e l’òbra de Lafont.

Uei, de que ne’n rèsta ? Siam sempre esmouguts de tornar veire Lafont comentar son engatjament primier dins lo Felibritge puei dins l’occitanisme a la fondacion de l’IEO, de l’ausir parlar de la lenga, de son escritura e de la necessària lucha per que l’occitan tròbe una autra plaça dins l’espaci francés. Lafont, fin finala, èra un federalista, estent que concebiá l’avenidor d’Occitània dins l’encastre francés, dins la dralha d’un Mistral e d’un Devoluy, e subretot dins l’environa europenca, d’aquela Euròpa dei regions que se podiá devistar ambe l’afrairament catalan. Mai çò que ne’n rèsta es subretot lo retrach d’un òme que tota sa vida se debanèt au servici de l’occitan, tant dins l’accion que per la literatura. Lafont nos mòstra tota son exigéncia lingüistica e literària, lo vam que lo tenguèt tota son existéncia e que se concretiza dins mai d’una paraula que definís una Occitània, un país, un espaci vist en sincronia e diacronia coma un desir : desir de lenga, de païsatge, desir de landar per de territòris occitans, mai europencs, desir enfin de literatura granda, sensa ges de concession a la dignitat de la lenga que se dèu enauçar, coma o disiá Mistral, fins a « la branco dis aucèu ».

Coma que vague, retenèm ara tota una òbra e una accion que s’es definida dins son sègle, de la Segonda Guèrra a la Liberacion, dins lei luchas anticolonialas – la Cantata de la misèria dins Arle foguèt escricha e publicada au plen de la Guèrra d’Argeria –, dins lo reviscolament de la lenga occitana, la batèsta encara inacabada per sa subrevivéncia. De que dire de mai de sa batuda ? Dins l’istòria d’òc, se’n tròban gaire qu’an agut aquela amplitud de pensada e d’accion, gaire qu’an escrich tota una òbra que son insercion europenca es a l’auçada dei grands escrivans. Lo film de Christian Passuello desvela pauc a cha pauc lei cortinas d’un òme, de sei contradiccions que nos lo rend, per nàutrei que l’avèm conegut, ambe sa frairetat, son amistança e l’agach d’un escrivan sus son sègle.