Combatre a tot pèrdre ambe la França liura [Episòdi 7]

Jacques Modesti : Mudam de tira per nos regropar al bòsc de Boulogne, amagats jos los arbres. La division aviá mestièr de se ressarrar los bolons. Foguèt aquí que veguèri una joventa a velo. L’aviái encontrada la velha quora seguiguèrem cap aval les Champs Elysées. Èra portuguesa, veusa d’un republican espanhòl, amb un nenon a carga. Nos amiguèrem, nos escriguèrem. Ne veguèt. Assagèt de tornar a Portugal aprèp la Liberacion. Mas ambe son passapòrt de la Republica espanhòla, se faguèt arrestar de tira pels franquistas, a Guadalajara. La placèron jos susvelhança. E figuratz-vos que faguèt lo camin invèrs al mieu : un passaire la faguèt entrar clandestinament… en França ! Aprèp la guèrra, la tornèri veire. Nos maridèrem, reconeguèri lo mainatge. Per tornar al 25 d’agost de 1944, se la liberacion de París tornèt la libertat a ma futura esposa, me mandèt ambe la 2da DB, devèrs de novèls combats. Lo 8 de setembre cresi, avèm rodejat París e tirat cap a l’èst : lo camin d’Alemanha. Avèm rodat al mens 150 km sens que res non s’i passe. Pas un quite alemand en vista. Aquò a cambiat quand Lorena s’es sarrada, sus la Vor-Vogesenstellung. Aquí, a calgut combatre per cada vilatge. Los panzers se plaçavan en emboscada. Demolissián nòstres elements de tèsta e se retiravan dins un vilatge mai, qualques quilomètres a l’èst. Çò que fa qu’avançàvam en acordeon, brograment frenats pr’aquò.

Jacques Modesti : Òc, a Houécourt, dins los Vòsges. Lo capitani me demanda d’anar veire çò que s’i passa davant. I vau en camion ambe dos tipes. Soi ieu qui meni. Sèm alucats. Ai a pena lo temps de far mièg torn, mas los dos companhs, Nepomiatchy e Asrouf, son tuats sul còp. Èri mal. Aprèp aquò’s lo menuet de Baccarat, la granda manòbra cap a Sélestat, puèi la descenda cap a Strasbourg e es terribla. Davalam per la nacionala 393, serpentosa a plaser. E agarrissèm una colona d’artilhariá pesuga alemanda qui fa retirada. Los prenèm jos los fòcs crosats de nòstras mitralhadoiras. Punt 30, punt 50Punt 30, punt 50 : calibres americans en fraccion de poce. Correspondon als calibres 7,62 e 12,7 mm, estandards de mitralhadoiras mejana e pesuga., o balançam tot ! Un masèl d’òmes e de cavals. Ara los presonièrs nos arriban per centenats. Braces levats, amb o sens drapèl blanc : an lo cap baissat, no’n vòlon pas mai. Nos podèm pas ocupar d’eles, son nombroses de tròp. Nos cal tirar en davant, totjorn en davant, lo mai possible abans que la nuèit nos arrèste. La pluèja torrada nos traça los unifòrmes. Lo vent es tant violent que non podèm cantonar. Demoram dins los carris, a nos pelar de freg. A l’alba, tornam partir. Per astre, los alemands an pas agut léser de garnir las fortificacions de Haselbourg. N’auriam vist per las préner de fòrça. Dintram apuèi dins Dabo (Mosèla) casi sens combatre. A la sortida de la vila, l’enemic a barrat l’estrada ambe de ròls. O fasiá sistematicament. Nòstres engenhs desencombran viste : i son acostumats. Tornam partir a fum de calhaus. E puèi, en debuta de tantossada, en contrabàs, vesèm la plana d’Alsàcia ! L’estrada non a sautat. Pasmens, vesèm de minas cavadas sul tèrme. Tot es alestit, mas an pas agut léser de terminar las sapas. Anam tròp viste per eles : aquò’s lo mond al revèrs.