Aquí un brave subjècte que de parlar de l’òbra del Marcèl Panhòl dins una revista occitana, sens tombar dins la trapèla bèla de la denonciacion de las panholadas, valent a dire de l’ofèrta messorguièra al francimand mejan de l’imatge del meridional (es atal que sonan los occitans !) nautparlaire, enganaire e trufarèl amb un accent a faire cridar d’orror las cigalas e de copar a la tronçonadoira, una fenhantisa a esvitar de passar al solelh per pas aver a trigossar son ombra.

Dins un article de premsa, ''Dans mon enfance, le provençal a été interdit comme langue officielle, et, ma foi, cela se comprend. Si toute la Provence ne parlait que provençal, la Bretagne breton, etc. que deviendrait la langue française ? Il faudrait qu'on nous autorisât à infliger une amende à tous ceux qui saccagent le français dans les journaux, à la radio, à la télévision. Donc à l'école où mon père enseignait, il était interdit de parler provençal. Or mon père avait une clé qui ouvrait la cave aux provisions. Il la remettait à celui qui était surpris à parler provençal : à lui d'assumer la corvée de descente à la cave. Mais il avait le droit de s'en défaire aux dépens d'un camarade surpris à son tour de parler provençal. Si bien que grâce à cette clé nous avons appris à parler français… ''- Marcel Pagnol (Déclaration à Rivarol, décembre 1970) Panhòl saludèt la version « senhal » de son paire-mèstre d’escòla : la corvada de davalar quèrre provisions. Pausa la question de çò que seriá França se los Bretons contunhavan de parlar breton e los Provençals lo provençal. E òc, pauròts, de qué vendriá la lenga francesa s’esclafava pas los autres parlars ? Probable qu’aquò li podiá faire un subjècte de convèrsa amb lo Giono que suportava pas los felibres !

Çaquelà, dins una revista de nauta qualitat intellectuala coma Lo Diari, nos cal despassar nòstres sentiments prigonds per ensajar de veire las causas jos d’angles diferents e i trapar elements (qui sap positius…) que lo quite redactor i pensava pas brica al temps d’escritura :

• lo respècte familial amb La Gloire de mon père e Le Château de ma mère qu’es a l’encòp un tèxte de descobèrta ecologica de la natura.

• Manon de las Fonts qu’es un crit d’engatjament del costat dels Soslèvaments de la Tèrra, un agach critic sus la possession de l’aiga e los desviraments de proprietaris qu’an (probable) la carta de la FNSEA. La cèrca d’aiga es tanben presenta dins la Filha del posatièr. Vertat que l’aiga es un element essencial dins la capitada d’un pastagàs e la creissença d’autenticas !

• una celebracion d’un film l’autre d’una Marselha mitica e populara (ont çaquelà mancan referéncias al ròtle central e fondamental de l’OM).

• la Femna del fornièr pòrta l’agach de l’amor, del perdon e del ròtle dels gats e de las gatas dins las relacions umanas, virat probable en sosten a la SPA.

• Topazi ten un ròtle de diamant dins l’òbra de l’escrivan-cineasta : es una vertadièra jòia (dins los 2 sens del mot).

• se ditz qu’ensagèt d’explicar que n + (n+2) + n(n + 2) es primièr per tot n impar, mas i arribèt pas ! Ensagèt de trapar tanben qual·a s’amagava jos la masqueta de fèrre e, probable, que coneguèt lo Gastonet Defèrre.

• E la Fanny, francament degun la vòl conéisser qu’a la petanca es lo simbòl de la desfaita bèla !

• Jofroi es la batèsta agricòla entre tradicion e modernitat : los arbres en fin de vida contra la promessa de recòltas bèlas e abondosas d’un blat plan engraissat, la victòria anonciada del productivisme.

• Lo film Merlusse (l’escais desvalorizant empruntat a l’occitan) s’acaba d’un biais puslèu sucrat.

• Cigalon canta un pauc tròp per la bèla Virginia, mas es lo ròtle d’un cigalon de zonzonar…

• Le Schpountz revèrta plan los innocents de vilatge.

• Èra normal qu’a un moment l’Anfòs Daudet e lo Marcèl Panhòl se juntèssen per virar Les Lettres de mon moulin e Le Curé de Cucugnan o adaptar Tartarin de Tarascon.

Fin finala, Panhòl es tant de scènas, de formulas que nos demòran pel cap de las aver vistas e revistas tant de còps que Panhòl, que ba volguèssem o non, fa part del nòstre fons cultural occitan.