Conte o realitat ?
Quand èram mainatges fin de las annadas 1950, al fons pregond de la campanha, viviam gaireben dins una autarcia culturala. Levat l’escòla e le catequisme, de qué nos demorava per dubrir l’esperit ?
Les libres èran mès que clars e tot just se legissiam jornals vièlhs, empielats sus una laissa e mantes còps ja espepissats. La television existissiá pas e al cinèma de la vila, sols les adults i anavan en bicicleta per d’unas vrespadas dimenjalas. Un còp l’an per la fèsta, la clica nos emplenava le cap de musicas passadas de mòda, mentre que le pòste de radio, que les grands escotavan le ser e le dimenge, nos apreniá cançons parisencas. Vaquí tota la cultura venguda d’endacòm mès.
Urosament la simpla mas poderosa transmission orala dispensada tre le brèç, per las velhadas, a l’ombra dels platanièrs, pels moments d’intimitat… nos inculcava la cultura tradicionala en lenga nòstra. Les contes de menina, las cançons dels aujòls, les relats de caça o d’autres eveniments excepcionals s’engrasavan a tot jamès dins nòstra memòria. Tròp joves e sens autras mèrcas, cresiam tot a bèl talh, o gaireben, le petit Jesús, le lop, le diable, les ògres, las fadas, le paire Nadal…
Un còp l’an a l’escòla, mossur Garrabet veniá de la vila per nos fèr de cinèma, tota una mièja jornada. I vesiam se que documentaris sus la grandor francesa, son industria, son agricultura… e sustot sas colonias.
Mas un jorn agèrem dreit a un film que sortiá de l’ordinari. S’apelava Crin blanc. Es una ficcion de 1953 per pas dire un conte pels mainatges. Se passa dins las immensitats planièras de Camarga que les païsatges ventats i son tan salvatges coma las bèstias qu’i vivon. Aquí, un pescaire vièlh, un chaval nommat Crin Blanc e un drollet nommat Folco, son totes tres assadolats de libertat e d’amistat. Sens èsser mut, i a paucas paraulas, sols les manadièrs i cridan e una votz en darrèr n’assegura les comentaris. Vaquí una analisi objectiva del film.
Mas tornem dins la classa unica de l’escòla que nos menava de 6 duscas 14 ans. Dins aquela istòria de chaval, cadun i descubrissiá una vida plan diferenta de la seuna. Tot nos i suspreniá. Al lòc de cabalas tranquillas e dondadas per tirar, vesiam chavals salvatges reguitnar de pertot ! Al lòc d’un riu que gasavam a l’estiu, l’aiga negava la tèrra ; mar, estancs e ribièras s’espandissián a l’infinit ! Al lòc de caminar, se passejavan en barquet ! Cap d’ostal o d’estable, bèstias e gens vivián defòra en libertat ! E aquel drollet que semblava totjorn en vacanças e que montava a chaval, coma nosaus en bicicleta ! E qué dire de son coratge e de son obstinacion que badàvam ! E la fin tragica qu’a d’unes lor arrinquèc qualques lagremas !
Segur qu’ac contèrem tot e pel menut a l’ostal, tanlèu tornats de l’escòla. Amb nòstra empatia ninòia, arribàvam pas a pro destriar le plausible de l’impossible ; coma per un conte de menina, l’imaginari veniá vertat. Coma qué, de la ficcion a la realitat, l’òsca es a còps plan prima e fòrça subjectiva.
