Lo cercle
Lo cercle
Cada an, quand arribava la sason de vendemiar, Enric Tissinièr qu’èra nascut a Maubèc, a la bòrda de Pinamont, lo 30 de genièr de 1890, passava un parelh de jorns a tornar metre de cercles nòus a las barricas e a las semals que n’avián besonh.
Maubèc es una comuna de Lomanha. L’occitan de Maubèc es de gascon. E dins aquel gascon, vendemiar se ditz vrenhar (coma dins tota la Gasconha), una semal se ditz una semau e un cercle se ditz un ceucle. Soi lomanhòl ; vrenhar, la semal, le ceucle son de mots qu’ai ausits de centenats de còps e qu’ai sabuts abans de saber qu’aquò se disiá vendemiar, la semal e lo cercle en occitan estandard. Ai totjorn ausit dire lo ceucle ; jamai de la vida lo *cèucle.
L’etime latin de cercle (es a dire lo mot latin qu’es a l’origina del mot occitan) es, tot simplament, circulum (a l’acusatiu), ambe l’accent tonic sus la vocala i qu’es brèva. E se sap que l’evolucion previsibla de tota i latina tonica e brèva es la vocala e barrada dins fòrça parlars occitans :
- bibit > beu (francés « il boit ») ;
- implicat > emplega (francés « il emploie ») ;
- siccum > sec (francés « sec ») ;
- siccam > seca (francés « sèche ») ;
- video > vesi (francés « je vois ») ;
- viridem > verd (francés « vert »).
Doás de las fòrmas popularas correspondent a l’occitan estandard lo cercle son lo celcle e lo ceucle, ambe una e tonica barrada.
Mistral, dins Lou Tresor (tome 1, pagina 555), pòrta lou cercle e lou céucle, e non pas lou *cèrcle e lou *cèucle. Alibèrt, dins son diccionari, porta tanben lo cercle (p. 217).
Las divèrsas fòrmas de la lenga parlada (cercle, celcle, ceucle) e l’etimologia coïncidísson : dins un occitan estandard blos e natural, la fòrma que cal causir es lo cercle, ambe una e tonica barrada.