Jòcs antenumerics
Cap a las annada 1950, dins le campèstre pregond sens television, les jòcs mancavan pas, a tal punt que seriá fòrt anujós de les voler enumerar o simplament de les voler classificar. Alavetz per vos ablasigar pas, limitem-nos a la sola diversitat dels accessòris.
Cal dire que las familhas paisanas estalviavan, la prioritat èra pas brica al jòc, les joguets de crompa èran clars e per la màger part la natura les ofrissiá. D’unes jòcs se practicavan sens res, per exemple pel “trapa-trapa” sufisiá de córrer, e per las devinòlas sufisiá de soscar…
Un broquet amagat dins la man, ossilhons, un fiulet de saüc, un clèsc de teula per fèr pè-ranquet, cassanèlas (las galas redondas del casse) en guisa de boleta sufisián per ocupar mainatges pendent d’oradas. Calhaus redonds simulavan vacas plan manhagas, un espic de milh cofat de sos pels se mudava en tostona, una boita de cauçaduras veniá carreta e tot atal… a bèl talh. L’imaginacion dels mainatges, lor poder d’abstraccion e lor predisposicion al jòc compensavan plan coma cal l’irrealitat de las situacions.
De tròp caras qu’èran, aviam pas solament una vertadièra palma per jogar. Se pr’en cas balhàvam còps de pè dins una vièlha botiòla de cauchó, panada non sai ont e tota crebada pels espinasses de la barralha ; la batanàvam duscas que s’espotica completament. Las filhas tenián pichonas balas de mofa, que s’aprenián de jonglar ; se les dròlles arribavan a las lor panar, alavetz, per despièit las lançavan pelsòl o contra una paret per las fèr repalmar le mès luènh possible.
Las preciosas boletas uflavan las pòchas de las cauças ; crompadas sul mercat, ne preniam suènh e sustot gaitàvam de las pèrdre pas. Las mens caras de tèrra còita vernida, arribavan a s’asclar jols trucs repetits. Çò de mèstre èran las boletas de veire, fòrt polidas e resistentas. Qué que ne siá, las boletas permetián d’imaginar jòcs variats, d’unes puslèu pels dròlles e d’autres mixtes. Le de “Capitala” que caliá conquesir quatre vilas e la capitala demandava adreça e estrategia.
Per Nadal, entre sièis e dètz ans, s’ofrissiá joguets, çò que fa, en comptant plan, quatre dins tota una vida ! Les pus grandets recebián jòcs “de societat” que se n’amusavan tota la familha, jòcs de damas, cavalets, loto…
Pels adults que, sustot l’estiu, trabalhavan de longa, les lésers comptavan per pauc. Les dimenges de bèl temps se fasiá a las quilhas fargadas localament. En ivèrn a la velhada, la belòta o la borra (jòc d’argent) animavan las velhadas. D’unas cartas talament esquiçadas e cornadas d’aver tròp jogat, se reconeguián de luènh. Las femnas brocavan o jogavan amb les mainatges.
S’es totjorn jogat e se jogarà totjorn. Sabètz çò que n’es avuèi, benlèu que se jòga encara mès mas las tecnologias modèrnas an pres le dessús. La simplicitat ninòia dels jòcs d’abans mòstra plan que jogar es mès una disposicion d’esperit qu’una tecnica codificada. Mas comparason es pas rason, tanben gardem-nos de cantar a totas las cantonadas “èra melhor abans !”.
