A cadun lo son

Dens l’emission Viure al País du 22 d’aost engoan, suu tèma de la literatura, Joan Frederic Brun, escrivan occitan d’auèi, digoc de la lenga occitana qu’èra bravament magica, plan hèita peu raconte mitologic. Vertat se’n mancan pas de contes e de racontes dinc auèi ent’ac pleitejar !

D’aqueth costat deu Gèrs totun, país de la plana de Tolosa, las legendas pirenencas, broishs o broishas, posoèrs, Pirèna e daunas blancas s’i son totun pas tostemps escaduts dambe l’imaginari populari. En 1901 quand l’Onorat Dambielle publiquèc lo son obratge La Sorcellerie en Gascogne tà arcastar tot çò de la hatilheria e de las soas cresenças, atraces ridicules hèits tà espaurir au monde, la tièra èra encara longa mes, tot aquò d’estar amagat o desaparegut, èra dejà de mau amassar. D’alhurs, se l’ase roge de Bladèr, contaire gersés deu sègle passat, n’ei pas qu’un maishant cocarro mes lo diable eth mème, los contes de Gasconha son mei que mei de racontes agradius e plasents tà’s divertir a la velhada. E s’aqueth diable de la mitologia occitana se’n harta pas de’s virar en bèstias maleficas de tot escantilh tà enganar au praube paisan, hè gai d’ac legir que demòra cada còp en de balas : lo paisan gascon, tostemps mes roat se’n ganha totas las escasenças !

Solide, manca ací la valor ajustada que la mitologia a besonh ; tau coma los mites grècs ont l’òme hè cara aus dius de l’Olimpi per la grandor deu país o l’afirmacion de sa libertat. Pramor d’Artanhan n’ei pas Ulisse ! Qu’ei un mosquetari gascon deu rei de França vengut legendari en un roman de capa e d’espasa. Alavetz coma d’Artanhan, tot çò de portada drin simbolica auèi son tant coma petitas mitologias contemporanèas. Atau, mosquetaris, berrets, chancas de las lanas, despelucadas d’autes còps o que sabi jo poden hèr rampèu a la Tor Eiffel, la DS Citroën o lo torn de França deu repertòri de Roland Barthes dens lo son libe Mythologies (1968) !

Tanplan au monde de la tasca de Gasconha, de tostemps enlà, ne’u convenguen benlèu pas tròp las mitologias guerrèras. Dens lo celèbre poèma Lou beray e Naturau Gascon peu Lomanhòl Joan Giraud d’Astròs publicat en 1636, un aulhèr deu desseparar las quate sasons tà díser quina ei mes beròja. En tot hèr lo son pleitei l’aulhèr qu’estruça de plan lo praube París eròi de la mitologia antica e encausa de la guèrra de Tròia :

Cau saber que París d’aver deu son sicap jutjat Vènus mes bèra d’enter totas avèva enmaliciat la divesa de la guèrra. S’agish donc per l’aulhèr de jutjar dambe pro de prudéncia tà s’ac virar de la causa, a mens d’estar un pèc e riscar qu’ua sason s’esbijarre !

Alavetz, e que l’Onorat nos perdone tà acabar dab un bocin de magia, tornem un còp encara cap au broishami, que tà’s guarir deu sanglòt cau tot simplament díser e tornar díser la sonsaina seguenta :

Òc-ben, çò de dit, dit ; se ne’n guarissetz pas d’aqueras paraulas benlèu serà de’vs n’arríser e de tot biais auratz aprés un tròç de gascon !