Au saut de la piga

Vertat que’n tira pas dret en tot sautar trica-traca peus casaus o peu campèstre e n’es pas atau que’s hèn las regas au camp o los sauts bearnés de las danças ! D’alhors en lenga nòsta son « perpèras d’agaça » tot çò de mendre importància e se n’avetz de tots plaps coma la piga, benlèu qu’ètz un pauc capriciós. Alavetz n’i auré pas un bocin d’antropomorfisme deguens tot aquò ? Òc ben, per tant desparièrs que sian, sembla qu’entre òmes e ausèths se’n mancan pas de mites, istuèras, arreproèrs, legendas, e cançons entà hornir a la nòsta mitologia simbèus ligats au temps que hè, a las sasons e a la cultura rurau. E quauquas galejadas ! Dens la cronica Lo mòt deu Peiròt de Ràdio País, un òme, bèra pausa a, encontra un caperan per carrèra e’u ditz qu’aima mes de’u véser coma corbaish que coma agaça ! De hèit, los caperans d’autes còps portavan ua sotana negra e i botavan ua capa blanca per dessús quand se n’anavan, pigalhats coma l’agaça, visitar a’us qu’èran suu punt de’s morir. D’aqueras istorietas, plan enrasigadas dens l’imaginari locau, n’i a a fanègas. Los ausèths de nueit eths, que pòrtan malaür : lo gahús, lo hororòu e la quita cavèca que bèth temps a se trobava plan sovent clavada a las pòrtas de l’ostau e que quand es mòrta canta encara. Tanplan los contes de Joan Francés Bladèr ont un rei suus òmes es vengut per maudat rei sus las agraulas, sense doblidar lo rei Artús condamnat a caçar per tostemps dens l’aire e gahar sonque ua mosca cada sèt ans ! D’agaça a piga, de corbaish a agraula, abondan los noms d’ausèths en Gasconha. Se Adam eth mème ça ditz, balhèc los lors noms aus ausèths, los Gascons de la lor part an plan espandida la tièra : noms de hemnas dab Maria, noms d’òmes dab Joan o Guilhem per exemple. Tot aquò de bon hèr sonsainas drin trufandèras de la vita vitanta deus òmes : uerdatz !

Deus noms d’ausèths se n’a trobat un milierat per 250 espècias e de tota traca Francis Beigbeder dens lo son libe suus ausèths de la GasconhaFrancis Beigbeder, Les noms d'oiseaux en Gascogne, traces de mythologie. Editions sciences de l'homme d'Aquitaine, 1986. : noms de mestièrs, coma debassaire per la parra, trilha (la que soa campanas) per la cavèca, crabèr peu gahús. Noms locaus : lo gardarriu per lo bernat-pescair. Atanben lo temps que hè : dab lo pinçan, signe de pluja aperat « Diu bèth temps adiu » dens l’òbra de Filadèlfa de Gerda, o mès prosaïc dens la Lanas « lo cagapluja ».

E causa sabuda sia, i a d’ausèths de bon auguri çaquelà : atau un polit conte de la Sava tot juste publicat de Joan Pèire LafforgueJ.P. Lafforgue, ''Mos trufem pas tròp de las bèstias''. Contes de la Sava. Peadas edicions, 2024., òme deu sègle passat a l’Isla de Baish en Gèrs, nos ditz coma l’arrangleta s’a hèita l’amiga de l’òme en tot lo portar la prima cada an !