Traduccions oralas

Una aujòla de las meunas contava que quand èra jovenòta, l’escòla la motivava gaire e un jorn un cosinòt de la vila li fasquèc visita, li prepausèc dins un francés indecís d’anar jogar « au roi », non pas al rei mas al riu !

A l’escòla se caliá malfisar, le cirvèl abituat a ausir l’occitan tendiá a tradusir mot a mot e le resultat podiá enferonir la regenta. « Som estat malaut » veniá en francés « je suis été malade ». Les cambiaments de genre tanben èran malaisits de mestrejar, nos geinava pas brica de dire « la pylône » o « un image ». Las ligasons s’averavan a còps inadequatas, coma per exemple « l’engard » que veniá « l’hangar ». « Malgrat que… » es una expression plan occitana mas cal pas dire « Malgré que… ».

Dins le parlar popular tant imatjat, s’i escampilhan nombroses ponctuacions, familiaritats e renècs que normalament se contornan a l’escrit mas que balhan grand vam al relat. Se son gaireben anodins en occitan, gardatz-vos plan de’ls dire en francés que poirián venir injúrias e obscenitats. Per exemple, jamès vos vendriá a l’idèa de tradusir mot per mot le famòs « hilh de puta » senon passariatz per un personatge grossièr. Parièr per l’interjeccion « vietase », siá dit en passant qu’al temps que vos parli, degun ne coneguiá le sens original, senon las prudas e les cuolcosits se serián plan gardats de l’emplegar !

Se cal malfisar tanben dels fals amics que pòdon menar a l’error. Se le nenet a le sanglòt vòl pas dire que plora. Podètz desar lençòls al cabinet mas pas i pissar ! Que se pòsca dinnar a miègjorn a totjorn susprés les estrangièrs. Le sanaire de pòrcs ven pas pe’ls sagnar !

E les viralengas ! Mèma en mestrejant la lenga originala, èra pas totjorn aisit de les compréner e de les tradusir, perdián sovent le sens particulièr. Per exemple al cors d’un bon repais, un rusat, o que se’n cresiá, presava un plat plan fornit en carnifalha en disent « es plan bolegat » que caliá compréner « es plan bon le gat ». A una velhada qu’èram a nos calfar, arriba le vesin que maquinalament ça diguèc « vos calfatz ? » e le pepin vièlh de sa votz tota rauca li respondèc « Non, non, sèm pro atal ! » ; aquí vos daissi cercar la subtilitat.

Contaires e cantaires certificaràn qu’una cançon, un conte meravilhós, una istòria risolièra o un poèma pèrdon plan de sabor un còp tradusits. I mancan la musica, le chuc dels imatges, le sal de las tornuras…

Vuèi al vilatge, la diglossia orfanèla s’es capvirada, tot le monde parla ponchut sens problèmas de traduccion !