Lorsque Robert Lafont entra en écriture, ce fut par la poésie (Paraulas au vièlh silenci, IEO, 1946). Dès lors il développa la pensée que le poème est une chose publique, qui doit courir rues et lèvres et donc s’accorder avec la chanson. En 1965, ses textes, interprétés par Gui Broglia, présideront à l’émergence d’une chanson occitane contemporaine. Eric Fraj est tout à la fois un enfant et une figure de cette nouvelle vague, en inlassable explorateur des langues, des musiques et des mots, prenant tout autant de plaisir à chanter les siens que ceux des autres. À l’été 2023, il a élaboré un récital de textes de Robert Lafont, en compagnie du guitariste Morgan Astruc. Du poème chanté à la chanson poétique, ainsi que le souhaitait le maître. Mais pourquoi le chanter lui ? Il s’en explique.

Ai enveja de respondre : « e perqué pas ? ». L’òme, lo coneguèri un pauc ; lo romancièr, lo teorician politic, lo lingüista, los legi amb interès. Alavetz, perqué pas lo poèta ? Lo coneissiái pas tròp, qualques poèmas legits de fregada mas cap de lectura seguida, pausada. Son centenari, la perspectiva d’un recital a el entièrament consacrat, lo vòt d’escafar un deute en respondent enfin a sa letra de 1982, aitant de pretèxtes per i anar véser de mai prèp. Pretèxtes, qu’en realitat lo desir mai fòrt èra d’intrar dins aquel univèrs de paraula desconeguda, autra, mas existencialament cargada, o salfinavi.

I anèri doncas amb mon uèlh d’afogat de poèmas e mon aurelha de cantaire, e l’experiéncia que me permet de saber amb un sol agait, una sola lectura, s’aquò sona o pas. Foguèri pas decebut : aquò sona. Lo poèta sacrificava pas lo son al sens : lo ritme es aquí, fluïde, portat per una metrica regulara, de cavalcaments, d’alliteracions frequentas. Lafont sabiá que la paraula es pas faita « … de mots e de dichas, de tròç e de bocins, d’autenticitat en morcelets, mai d’un ritme, d’un alen, d’un anar, d’un aise » (Nani Monsur, Vent Terral, 1979). Aquò dit, demest los poèmas que son aital de bon cançonejar, me caliá causir.

Dins l’edicion de Jorn (Poèmas, 2011), Sota la ròca de Gachona m’agafèt lo primièr, per son ambient estranh, pint per pichonas tòcas, marcat pel sòm e la mòrt. Concision extrèma, solidaritat de fòrma e fons, vèrbe suggestiu, èra çò que me caliá per trobar una musica correspondenta a l’evocacion d’un mond fòra temps, fòra desir, e crear una cançon alunhada de çò que m’es costumièr. Amagui pas qu’ai una preferéncia pels poèmas primièrs (annadas 50-70), cosmogonics, plens de legendas e personatges populars, jamai bavecs, ni narcissics. Emai diguèssen « ieu », es lo concrèt de l’uman que s’i ditz, una subjectivitat particulara, unica, mas que se compartís e pertòca.

Comptem pas amb Lafont per far una poesia que poetize, que se gaite poetizar. Se miralhar en rimalhant, es pas son afar. Ni simple jòc de mots, ni art per l’art, ni pura experimentacion, lo poèma que ditz quicòm es per el l’afar mai seriós : « Lo sol poder es que de dire ». Ajustatz de formulas fulgurantas (« Parle a un pòble qu’a pas fam » – ont tot sembla dit del nòstre drama istoric, « Entre morir sempre renaisse san / e fau la lutz de cada nuech escura. », « Lei guitarras duerbon lei pòrtas »), d’images percutents (« E l’ombra dei telhs per abís », per exemple), de trufa politica, d’umor e de questions, e avètz tot çò que noiriguèt mon desir de venir autre : cantar en provençal, me cargar un discors novèl, incorporar la musica d’un poèma per ne far una cançon. Lo poèma ven quicòm mai, mas sa votz es encara dins ma votz, sa musica dins ma musica.
Es per aqueste encontre que canti Lafont, per la mutacion ofèrta pel vertadièr poèta.