Que reste-t-il aujourd’hui de la pensée de Robert Lafont ? Telle est la question que nous voulions poser à l’historien Philippe Martel. La réponse sera inévitablement en demi-teinte, certains concepts ayant été abandonnés, les paysages redécoupés, les cartes rebattues… Mais gare toutefois à ne pas l’enterrer trop vite : ses analyses sociolinguistiques ou politiques sont encore bien en prise avec notre temps !

De 1943 e son promier manifeste a la debuta dels ans 2000, la pensaa de Lafont a evoluat, segur, au ritme de l’evolucion dau monde en generau, de França e d’Occitania en particular. E de textes sieus encuèi se comprenon pus en defòra de lor contexte de produccion. Vòl dire, aquò, que sobra pus ren de tantas analisis d’un òme que son ròtle dins l’istòria de l’occitanisme es centrau ? N’i a per dire que dins lo debat que l’opausa a Castan tre los ans 50, es Castan, amb son amira purament culturala, desgatjaa de tota temptacion de passatge au politic, qu’avia rason. Totun, dins las annaas 70, la presa de consciéncia dau sotadesvolopament regionau dins las populacions « miegjornalas » (o bretonas, o còrsas…) donava d’audiéncia a la teoria lafontiana dau colonialisme interior, e auria pogut donar de vam a un passatge ansin. A aqueu moment l’occitanisme trobet un public larg qu’avia pas jamai agut despuèi sas originas amb Mistral. E poguet estre pres au seriós, un temps, per de fòrças progressistas coma lo PSU de Rocard, lo PS de Mitterrand, o lo PC : los contactes de Lafont son estats aquí precioses. Mas es tot aitant verai qu’aquò duret pas, e que los « partits » occitanistas capitèron pas jamai, e encara capitan pas, a tochar un electorat numericament identifiable. La « decentralizacion » de 1982 a fach das « regions » un pòle de poer, mas aqueu poer, en defòra de l’excepcion còrsa (per laissar de caire l’Oltramar), es reservat a de seccions localas dels partits nacionaus, pas a de fòrças que se definirian coma purament « regionalas ». E l’interès d’aquelas seccions localas per la cultura occitana es variable, de còps inexistent, o limitat a una politica de subvencions mai o mens grassas, jamai tròp, sens reflexion vertadiera sus çò qu’es la cultura e la lenga de la region. Siam luenh dau federalisme dau jove Lafont, o de son autonomisme autogestionari dels ans 70. Coma siam luenh, en temps de mondializacion capitalista, das esperanças alternativas de Gardarem la Terra.

Eissubliar Lafont, alora ? Pas tant lèu, los joves ! Sas analisis de la situacion de la lenga e de la diglossia pas luenh de 50 ans en reire son la basi das analisis actualas, e doncas de tota accion possibla de revitalizacion. Au contra, se l’economia de l’espaci occitan fai pas particularament miranda, es clar que sa situacion es pus la dau temps que se parlava de colonialisme interior, car es las regions desvolopaas de 1960 qu’an dintrat en crisi violenta amb la desindustrializacion : encara siam dins una logica que Lafont denonciava, ont lo capitau chausís los luecs ont s’installa, sus fons d’inegalitat e de concurréncia entre territòris, mas es aüra au nivèu planetari que se passa.

Amb aquò sas analisis dau mau francés (tre Sur la France e La Révolution Régionaliste), l’acceptacion passiva de la verticalitat eiretaa de l’ancian regim monarquic e catolic, a penas combatut per los jacobins, los vertadiers, dau temps de la federacion de 1790, davant d’estre restaurat per Buonaparte e sos prefectes intochables, tot aquò se poiria signar encara encuèi.

E çò que gardo perèu de Lafont, en defòra de pas luenh de 40 ans de sovenirs personaus, es son pantais d’una Occitania autonòma dins una federacion socialista transnacionala. A pas marchat, segur ; es d’utopia, benlèu. Mas partits coma siam, serè benlèu, lèu, l’utopia o la mòrt.
Salut Robèrt !