Mouss e Hakim, pairons de Garona

[M] Es Claude Nougaro qu’escriguèt aqueste tèxte en pensant a nosauts, que le nos balhèt en las mans pròprias en 2002. Èra un pauc sa vision direm fabulesca d’un barri. O sabètz benlèu, sèm totjorn estats estacats a nòstra istòria, aquela istòria de barri popular, e se tròba que sèm del meteis barri que Claude Nougaro, les Minimes. L’evocàvem amb el, de biais un pauc coquinòt, e imaginèt aqueste tèxte amb de personatges facecioses, esberits. Trobèrem aquò tan benvolent qu’efectivament se pòt dire qu’aquò nos va coma una camisa… o coma una bòta.

[H] Quand encontram Nougaro, quand nos balha le tèxte, es son biais d’èsser benvolent amb nosauts. Es un collèga qu’a l’edat del paire, aquò rebombís quand charra, son pas sonque de discussions aital, sortís de punchlines tot le temps. Li disiam : « Bonjorn Mossur Claude » e el : « M’apeles pas aital aquò fa macarèl ! », o encara : « Sèm dels quartièrs » e el disiá : « Son pas les quartièrs, son les barris ». Le tipe te pren amb el dins son istòria, e la benvolença demòra.

[M] Segur, èra la mai granda vedeta de Tolosa e del barri en particular e, sens quitament conéisser sas musicas, quand vesiam aquel cantaire que se disiá de Tolosa e que en mai d’aquò citava dins sa cançon la teula roja dels Minimes, aquò nos fasiá lusir les uèlhs. Aguèrem l’astre d’encontrar qualqu’un de frairal e benvolent, aquò marchèt còpsec, foguèsse ja dins l’agait. Èra qualqu’un de fòrça fisic, èra segur un grand poèta, autor, compositor, cantaire, mas tanben un brave groovaire… e quin dançaire !

[H] Es nòstra energia que l’afogava tanben, d’aquel temps èrem de dròlles, aviam un vam incredible e aquela energia, la se prenguèt per el.

[H] Quand encontram sa sòrre Hélène, que nos dona aqueles tèxtes d’aquí, inedits, en 2018, aquò nos salva un pauc le periòde COVID, que visquèrem amb Nougaro darrièr la nòstra esquina. En tot cas ieu o visquèri aital, quand cercavi de melodias, voliái pas far de Nougaro, pasmens èra aquí, present.

[M] Es un jorn que sèm a l’ostal Nougaro als Ponts Bessons, aquel lòc-ressorsa creat per Cécile Nougaro, qu’es nòstra amiga. Per nosauts aquò ten la valor d’una reconeissença, d’una legitimitat, una valor plan fòrta, ja la sola proposicion nos tòca bravament, e diriái que, dins nòstra natura, basta que siam esmoguts per èsser motivats !

[M] Segur, mas aquò’s la segonda etapa ! Primièr le vam, segond la pression. Vau aimar, i vau arribar, farai le pes ? E fin finala recebèm le primièr tèxte, Le lait caillé, e es un signe per nosauts, enfants de pastre e pastressa cabiles, elevats a la calhada sul balcon de la ciutat Bourbaki del barri dels Minimes, fa coma se foguèsse estada escrita per nosauts.

[H] Nos daissa de tèxtes que tindan al legir, es la famosa « francosonia » coma ditz sovent Mustapha. Cada sillaba es calculada al millimètre, aguèssem fait d’eslam amb aquò, auriá plan foncionat pensi.

[M] De tant qu’avèm un pauc le meteis accent. Es una realitat, i a quicòm que se passeja pels mots, quicòm qu’a un rapòrt amb un biais de tèrra, de terrador, de territòri. Es una de las primièras causas que nos diguèrem amb Hakim : sustot fagam pas de Nougaro, encarnem les tèxtes.

[H] Mas nosautres tanben ! Al cap d’un moment sabi ont devi anar dins mon biais de far, escarnir pas Nougaro es far de Hakim e Mouss, cantar coma parli. Quand disiái que les tèxtes tindavan, pensi a Saut de l’Ange : « Mais son saut de l’ange, ah, son saut de l’ange / Ça ferait frémir un pape ou un boeuf / C’est pas une gonzesse, c’est une mésange / Qui te troue le cœur comme on casse un œuf. » Cada sillaba es calculada e aquí l’accent i fa, que se dises « sôdlonj », te manca quicòm.

[M] Sèm de papàs, de « darons », es nòstre quinzen album, aquò fa 35 ans que fasèm de musica, avèm mai de 50 ans. Nos trobèrem coma de pairons que trabalharián suls tèxtes d’un autre pairon, e puèi i pensam tanben al nòstre, de paire, es nòstre camin de vida que voliam marcar dins le títol. Garona es puslèu la question del territòri, l’avèm al còr dempuèi totjorn. Es totjorn estat important per nosautres de mostrar d’ont partiam, es a dire de Tolosa. Parlam del país, de çò qu’i visquèrem dròlles, de çò que partegèrem. A un moment, nos rendèrem compte d’a qual punt sèm d’aquí, quitament se nòstra istòria ven d’Argeria, sèm nascuts a Tolosa.

[H] Es tanben una istòria de transmission, es plan de poder préner quicòm per ensajar d’o tornar.

[M] Per nosautres trabalhar en familha aquò se limita pas a la sang, es tanben la familha de còr, le monde amb qual creissèm, partejam de causas, le monde que ne sèm solidaris. E amb qual nos disèm que finalament, quitament sens tròp de mejans o de possibilitats, podèm arribar a far quicòm. Es l’istòria de nòstra vida, es aital que faguèrem Zebda. Faguèrem le torn del monde, visquèrem de causas extraordinàrias per çò qu’èrem una banda. Fins a las rompeduras es una istòria de familha.

[H] Sèm fraires de sang, nos croserèm pel primièr còp… davant le frigò. Quand comencèrem la musica, a l’atge que les fraires se daissan per anar al trabalh, ieu aviái 19 ans e el 20, èra un biais de perlongar l’enfança. Nos diguèron : « jogatz ! » Aquò sabèm far. Sabèm pas cantar, mas te prometi que te remembraràs de la traça de semèla al plafon ! Uèi fasèm de musica, de concèrts, mas d’aquel temps, a vint ans, aquò te càmbia la vida de te levar de l’autre cant de França, a Lilla, Condé sus l’Escaut, Valencianas, e d’aver ton fraire a ton costat quand prenes le cafè, as la tasta de l’ostal amb tu, es pas marrit çaquelà.

[M] O disèm sovent, que sèm occitans. Sèm filhs d’Argerians, cresquèrem dins un barri popular a Tolosa, d’un costat sèm la primièra generacion d’occitans de nòstra linhada. O sèm per çò qu’es nòstre territòri, entre les barris dels Isards e Tres Cocuts, qu’a un nom plan occitan. D’aquel temps Bòrda roja existissiá pas, i aviá pas que d’ortalièrs, de camps e de paisans e paisanas.

[H] A Bourbaki aquò parlava « patés » quand èrem gafets. Èra la pichòta musica del cada jorn, les « Macarèl ! » e companhiá, n’ausiguèrem coma aquò !

[M] Se tròba tanben que nòstra boita de produccion se sona Comako ! Per nòstra istòria, las questions de qual sèm, quin es nòstre equilibri, son arribadas d’ora dins l’adolescéncia. Soi francés ? Tolosenc ? Argerian ? Qué soi ? Comprenguèrem çaquelà que i aviá una nocion de movement, d’invencion, que nos calriá trobar çò que nos equilibra melhor. Quand aguèrem l’astre de bolegar de pertot per França, d’encontrar en banlèga parisenca o lionesa de monde de nòstra generacion amb la meteissa istòria, comprenguèrem qu’aviam crescut amb aquesta dimension occitana, en essent tanben environats de militants occitans.

[M] D’educators tanben, de trabalhaires socials, de personatges qu’èran dins la movença occitana. Aquestas dinamicas nos ajudèron a analisar l’istòria de França, a compréner melhor le rapòrt a l’estrangièr. La logica nacionala francesa, patriotica, foguèt d’atudar aquelas istòrias regionalas.

[M] Per aquò i aguèt qualques dinamicas culturalas, de monde que contunhèron de se batre e que fin finala ganhèron pro de batèstas tròbi, per rapòrt a la nòstra generacion. I a d’escòlas, de causas qu’existissián pas, d’artistas que s’exprimisson en occitan. E se poiriá tanben parlar dels Bretons, Bascos, Còrses o Alsacians… Son de causas que notam, e o aviam d’alhors notat en jogant en Itàlia amb Zebda, pertot trobàvem de gropes per cantar dins lors dialèctes !

[H] Nos revendiquèrem Cabiles-Gascons que nasquèrem a la Grava, e coma la Grava es riba esquèrra es Gasconha. Alavetz Cabile-Gascon aquò sonava plan, nos agradava. E revendicam le fait d’èsser Tolosencs pr’amor al nòrd de Léger nos prenián per de Marselheses. Es tanben important de dire « de Tolosa », que, fins a pròva del contrari, Tolosa es en França, pas en Argeria o al Marròc.

[M] Un dels nòstres gropes mai aimats a la fin de l’adolescéncia aquò’s Massilia Sound System. Nos agrada le reggae e d’un còp vesèm un grope que fa de sound system, pas jamaican, mas marselhés ! E aquò nos fa dire que se pòt far de reggae en demorant se meteis… Èra un vertadièr desclic. D’aquel temps imaginàvem pas encara que fariam Zebda.