Los almanacs occitans
Es a se demandar cossí vuèi le teatre, que de mès en occitan, pòsca arribar a se fèr una plaça, tant menudeta siaga, demest les lésers e passatempses pletorics e envaïdors que coneguèm. Vaquí coma exemple l'aventura de la còla de teatre de l'IEO d'Arièja.
Lo primièr almanac entièirament redigit en occitan es l’Armana prouvençau, publicat a comptar de 1855 pel Felibritge jos la direccion de Frederic Mistral. D’aquela data fins a la debuta del sègle XX, desenas de publicacions van eissamar dins Occitània tota e participar a la renaissença de la lenga. Per ne citar sonque quelques unes, en Gasconha : l’Armanac bourdelés (1869), l’Armanac gascoun (1873), puèi l’Almanac de la Gascougno (1898), en Auvèrnha : l’Olmonat d’Oubèrgno (1895), l’Armanac d’Auvernha (1931), en Lemosin : L’Annada lemouzina (1895), en Lengadòc : l’Armagna cevenòu (1874), l’Armana de Lengadò (1876), l’Armanac mount-pelieirenc illustrat de Toulouso (1904), l’Almanac narbounes (1913), en Vivarés : L’Ormogna d’éi Féçouyrié(1886) e en Provença : Lou Franc Prouvençau (1873), l’Armana marsihés (1889), Lou Bartavèu (1902), l’Armanac niçart (1903).
Totes aqueles almanacs an assegurat una difusion larga de la lenga occitana. D’un punt de vista lingüistic, s’i pòt seguir l’evolucion de la grafia dins los diferents dialèctes e los debats intèrnes qu’aquel subjècte soslèva sovent dins lo mitan. Lor interès etnografic es tanben pro important, la màger part de las publicacions presentan de tèxtes eiretats de la tradicion orala e del folclòre local, transmés a còps per los quites legeires que participan atal a la collècta e a la reconeissença del patrimòni. La literatura publicada dins aqueles recuèlhs es estada sovent criticada perque jutjada tròp populara, d’unes escrivans celèbres i an pr’aquò publicats lors primièrs escriches. Joseph Delteil aviá pas que 20 ans quand publiquèt son primièr poèma, en occitan, dins l’Almanac patouès de l’Arièjo de 1914.
Certanas d’aquelas publicacions durèron pas gaire, d’autras existisson encara, una pichòta desena d’almanacs occitans contunhan de paréisser a l’ora d’ara.
Lo CIRDÒC contunha son programa de numerizacion de la premsa occitana anciana, lo còrpus dels almanacs es pauc a cha pauc mes en accès liure sus Occitanica.
