Dès sa prime jeunesse, Robert Lafont eut une faim de théâtre, qui ne le lui laissa de répit que devant l’impossibilité technique de le représenter. Jean-Claude Forêt, écrivain et éditeur lui-même féru de théâtre, retrace les pièces de l’auteur nîmois, jusqu’à son ultime, demeurée inédite : Le Poufre. Une mise en scène critique de… Georges Frêche !

Amb 22 pèças de teatre recensadas, que vint foguèron jogadas dins d’encastres divèrses, Robèrt Lafont s’afortís coma un dels dramaturgs occitans mai creatius.

A la Liberacion, tot lo país sentís, segon sos mots, « una frenesia de creacion teatrala », los Occitans bèls primièrs. Escriu sa primièra pèça a 22 ans : La Cabana, met en scèna quatre maquisards cevenòls, dont dos s’entretuan per la meteissa femna, que finís per los traïr. La traduccion francesa n’es publicada en 45 per la revista Europe. Aquela òbra inaugura un primièr periòde que respond a aquela « fam de teatre » : « Nous nous mîmes donc à écrire l’injouable ». Per manca de tota ajuda institucionala e d’actors de mestièr, Lafont escriu pels amators e per sos « grands escolans desiroses de jogar », de vertadièr teatre de creacion, amb una exigéncia quasi professionala e sens cap de concession al public. La màger part d’aquelas pèças (al nombre de 16) son de « pòrtas clausas » (huis clos), dins un ostal o un vilatge ont s’acaran d’òmes e de femnas en presa amb lors passions, lors remembres o lors sòmis. Son sovent oniricas, totjorn insolitas e poeticas, coma Lo Prègadieu, marivaudatge tragic en tres actes d’una intensa poesia, que se debana dins un vilatjon a las espèrras, Puègcabrier, ont lo nom de quasi totes los personatges revèrta lo genre caprin. Rapelem qu’a nòstra coneissença, Lafont, dins La Nuech deis enganats, es lo sol dramaturg qu’aguèsse adaptat en occitan lo mite de Don Juan. Aquel primièr periòde d’escritura teatrala s’acaba quinze ans aprèp sa debuta, davant lo constat d’un « teatre impossible », per manca de mejans. Lo recuèlh Teatre claus recampa sèt pèças, en prenent acte d’aquela impossibilitat. Una èra se claus.

Lo rescontre d’André Neyton en 1965 torna donar a l’escrivan « fam de teatre », mas serà un autre teatre, pas mai teatre poetic, mas de reivindicacion, ont se mesclan francés e occitan : « Lo monolingüisme en dignitat cedissiá lo pas al bilingüisme practic, mas dins aquel bilingüisme, l’occitan popular […] cambiava de fonccion : èra lengatge critic, satiric, dissolvent, revolucionari. » Quatre espectacles marcan aquel segond periòde, ont lo dramaturg mescla las epòcas e se servís d’eveniments istorics passats per denonciar lo present : Per Jòia recomençar, Dòm Esquichòte o lo Torn de Provença de Bautesar, La Révolte des Cascavèus e La Croisade. L’aventura durarà fins al mitan de las annadas 80.

A la fin de sa vida, en 2005, seissanta ans après La Cabana, Lafont escriu una darrièra pèça demorada inedita, Le Poufre, pièce satirique en trois actes, dins l’estil del segond periòde : tèxte bilingüe, fons istoric, mescla present-passat, tòca polemica. Aqueste còp, la satira es dirigida contra lo president de l’epòca de la region Lengadòc-Rosselhon, presentat coma « lo Pofre ». Georges Frêche, que tot lo mond auràn reconegut, voliá cambiar lo nom de sa region en « Septimania ». Lafont i vei una negacion de las identitats catalana e occitana e una reescritura de l’istòria, pel profièch d’un tiran local qu’assaja d’impausar son pròpri raconte e se proclama republican a sola fin d’escafar tota diferéncia. Lafont denoncièt totjorn lo terrorisme verbal e l’autoritarisme del conse de Montpelhièr puèi president de region. Aquela pèça istorica e politica repren dins l’acte I la legenda del maridatge de Maria de Montpelhièr amb Pèire II d’Aragon e de la concepcion de lor filh, lo futur Jaume Iièr dins lo castèl de Miraval en 1204. Lo rei Pèire refusant de colcar amb son esposa que jutjava pauc sedusenta, los cònsols aurián imaginat de l’escar amb una polida pastressa de la Gardiòla per la remplaçar per la reina al darrièr moment. Mas dins aquel acte de farsejada, un pescaire dels Aresquièrs, escaissat « lo Pofre » e amorós de la dròlla, capita a dintrar dins la cambra nupciala. Aprèp una partida cairada confusa, la pastressa s’ajaçarà d’un polit nene que revèrta lo rei d’Aragon, e la reina d’un pofre. Los cònsols embarran lo mostre dins una anfòra pels sègles dels sègles e meton a sa plaça lo filh de la pastressa que vendrà Jaume lo Conquistaire. 800 ans mai tard exactament, l’anfòra es rompuda, lo mostre se n’escapa e ven president de Septimania (acte II). Urosament (acte III), sa megalomania lo confla tant que finís per espetar, coma la granolha de la faula.

Fòrça allusions escaparàn a la novèla generacion, de tant mai que las galejadas son d’una finesa abissala. Mas aquela ultima pèça, pro que siá publicada, agradarà al lector per la quita agradança qu’i trobèt son autor.