L’accion culturau de proximitat en occitan entà imaginar un usatge a la lenga
Es a se demandar cossí vuèi le teatre, que de mès en occitan, pòsca arribar a se fèr una plaça, tant menudeta siaga, demest les lésers e passatempses pletorics e envaïdors que coneguèm. Vaquí coma exemple l'aventura de la còla de teatre de l'IEO d'Arièja.
Quin ei vajut eth concèpte d’accion culturau occitana de proximitat ?
Aquel concèpte es a tres nivèls : accion culturala, occitana, de proximitat.
L’accion culturala, ai costuma de dire que l’ai apresa al licèu… Èra pas al programa de l’ensenhament mas èra dins la practica de çò que se sonava d’aquel temps lo fogal sociò-educatiu. Cal dire qu’èrem en 1968 e que lo climat de l’epòca confortava las reflexions sus los cambiaments culturals en general.
L’an d’après, prenguèri consciéncia de la realitat lingüistica e culturala occitana e transpausèri ma practica “d’accion culturalaˮ dins lo domeni occitan. Cinquanta ans après, o fau totjorn !
L’accion de proximitat es ligada a la realitat de lenga minorizada e a la pèrdia d’usatge. I a cinquanta ans, lo monde parlavan plan mai la lenga, sens se pausar de questions sus sa realitat, son identitat, son passat, sa literatura… Sabián solament pas que se podiá sonar autrament que patés. L’essencial de nòstra preocupacion èra d’anar al contacte de las gents, d’organizar de manifestacions culturalas, lecturas de tèxtes, poesias, cançons e de far descobrir tot lo patrimòni lingüistic, de nommar la lenga.
Diguns aviá pas entendut parlar d’occitan o d’Occitània.
Ne caliá mai per empachar la pèrdia de l’usatge de la lenga, dins l’anar de las generacions. Amb lo temps, me maini que la sola resulta es estada sus la presa de consciéncia de son identitat. Lo monde contunhan de pèrdre lor lenga mas ara sabon çò que pèrdon, çò que càmbia pas grand causa !
Çaquelà, la natura de l’accion a cambiat : vesèm ara de monde que son en recèrca de quicòm e qu’exprimisson un besonh de partejar aquela preocupacion amb d’autres. D’aquí nos venguèt l’idèia de desvolopar las associacions coma luòcs d’usatge de la lenga, en cercles locals per èsser al pus prèp de las gents. I aguèt tanben una evolucion que se faguèt dins las annadas 1980 : aperabans, menàvem nòstras activitats dins las estructuras culturalas existentas : MJC, fogals laïcs, rurals… Dins las annadas 80, aquelas estructuras professionalizèron lor activitat, levat las activitats occitanas. Pensi qu’es aquí lo punt de despart del desvolopament dels cercles locals autonòms.
Perqué l’usatge de la lenga e passa per l’estructuracion, eth desvolopament e la densificacion deu hialat associatiu ?
I a aquí mai d’una rason : la prumièra es que per tocar l’ensemble de la populacion caldriá un luòc d’acuèlh pas tròp luènh de cadun, çò qu’es plan malaisit vist que tot se fa en s’apevant sus l’existéncia d’una ressorsa umana benevòla qu’es pas totjorn aquí ont caldriá. I a tanben la question del panèl de competéncias que cal : lingüisticas, culturalas, administrativas, en matèria d’animacion.
De còps, lo monde que pòdon portar cadun sa competéncia dins un luòc se coneisson pas. Es aquí qu’una estructura federativa pren tota son utilitat : dins l’emergéncia de cercles novèls, dins la mutualizacion de las competéncias, dins la concretizacion d’ajudas publicas, departamentalas, regionalas, tanben nacionalas, de còps europèas…
I a tanben l’apropriacion per totes, dins cada parçan, de la diversitat de la lenga dins tot son espandi geografic. L’apartenéncia a un fialat comun pòt èsser feconda de rescontres e de descobèrtas.
L’ideal es d’aver una estructuracion a l’escala de la lenga dins Occitània tota (parli de la granda) : l’avèm mas es malaisit de la faire viure de tal biais que corresponda a las espèras de cadun.
E çò de qui ei un centre de proximitat e perqué ei un utís primordiau ?
La situacion de l’usatge de la lenga es venguda ara catastrofica : demòra quasiment res del pauc d’usatge “natural” de i a 50 ans. I a de còps que me demandi ont se parla la lenga en defòra del cercle local (parli pas de l’ensenhament ont los escolans son dins un ambient qu’an pas causit (fòrças entendon pas la lenga a l’ostal…). Es malastrosament dins aquelas estructuras que se pòdon comptar la maja part dels usatgièrs actuals de la lenga. Quand disi usatgièrs de la lenga, parli de totes los que vòlon far quicòm, dins lor vida vidanta, de lor lenga e de lor cultura, de qun biais e a quna intensitat que siague.
Tà acabar, e’ns podetz parlar de la comunautat de practica e dau ròtle de qui deuré aver ?
Aquela nocion de comunautat de practica, l’ai descobèrta dins de jornadas de reflexion que faguèrem amb de cercaires canadians qu’aplican la nocion sociologica “d’innovacion sociala” a las lengas minoritàrias al Canadà (mai que mai al defòra del Quebèc).
Çò que ne reteni es qu’aquel biais de far consistís a identificar lo monde concernit per una problematica donada, quna que siague, e a engatjar un procèssus de melhorament de sa situacion, apevat sus una concertacion e un seguit d’accions determinadas entre lo monde concernits e las collectivitats publicas. Aquela desmarcha s’apèva sus una representacion de la comunautat en question que se fa naturalament per un teissut associatiu. Trapi aquela desmarcha, dins son biais de prene las causas, fòrça pertinenta e particularament aplicabla a nòstra lenga dins la situacion ont n’es. Es mai que mai son costat formacion permanenta, son estat d’esperit democratic, dins la fixacion d’objectius determinats ensemble, dins sa capacitat d’avaloracion e d’analisi critic tot lo long del debanament de l’accion.
Es tanben un biais de poder sortir d’un discors tròp embarrat dins una revendicacion militanta politizada e nacionalizanta que ven, a dòsi tròp fòrta, una entrava e un repulsiu !
