La dançarem pas pus…

Tot just se la vi dançar, mainat, ara fèsta votiva, enas annadas 40/50 puei que la tornè véser dançada per grops folclorics e tanben en bals bigordans on no som james estat deths mes lançats…

De mitologia gascona tanpòc no fu pas ensenhat tant qu’aquò. « Terra santa » que’s disia pera boca d’un felibre era valea on nasquè, eths dius nostes qu’èran eths sants deth calendrièr, era Santa entre totas, era Santa Vièrja plan segur, que tanplan avia fèt aparicions pr’aicitau mes pas tant cresudas e celebradas qu’eras de Lorda, la Saleta, Fatima… damb ua pensada pera santa Germana de Pibrac. Vueg qu’èra eth cèu pagan, plea era valea de santets, de rosaris, de capèras, de glèisas, plea era glèisa ara messa deth dimenge en temps de guèrra enà demandar eth retorn deths presoèrs d’Alemanha.

Crist e Pan que fasian pr’aquò bon menatge : era tanta Marcelina qu’anava arrosar a Sant Ròc, enà que plavèssa quan era secaressa ac tuava tot ; eth curè que predicava autant naut que podia enà mèma intencion. Era religion qu’èra benlèu en prumèr ua espècia de comèrci : balha-nos, que’t balharam. E se cerqui plan, qu’agèrem eras nostas divinitats paganas : eras Hadas. Paul de Réau que’m contèc quin avia vist Daunas de long vestits blancs, o nudas se cau, sonque longs pèus cobrint eras espatlas, sortir eras nets de plea lua enà lavar eras sièvas fardas, quina bugada encantada ena Gorga de Cammajon !

Bé se’n condava d’autas. Ath pè deth som deth Mont Valièr, que’s quilha un endret aperat « Oelhas anticas », que son peiras quilhadas per rason subernaturala que’s conda un chic pertot : arribat a un endret deths rudes a passar, ena montanha, que calia cridar « se Diu ac vòu » e guèita qu’un oelhèr mau cresent n’ac volguèc cridar e fuc còpsec en pèira cambiat, coma tot eth tropèth, e qu’i son encara e tostems, « Oelhas anticas ».

Enas valeas vesias d’Ustou e de Salau, dauguns qu’ac sabian mes cu les escotava ? Que sabian d’ont nèish eth Salat. Deras nau honts que nèish, e aqueras honts qu’an origina fabulosa. Que i avia un còp ua princessa deth aute costat deth Calhau, bèra coma cap, qu’eth sièu promés l’abandonèc, Carmela de Buzano qu’èra eth sièu nom, e de tant versèc de larmas, de tant plorèc, passat eth pòrt de Salau, que d’aqueras larmas chorrèren eras nau honts que fèn eth Salat.

En vilatge mièu qu’entenè ua istoèra pro terribla, mes que me’n vesi de trobar tots eths elements. Qu’ei tanben un barrejadís de crestian e de pagan, cadun i a sa part. D’autes còps, qu’èra ua corvada en dauguns endrets de carrejar era caisha deth mort, on ni cap de carreta ni corbilhard no podia passar. Qu’èra aquera istoèra condada en Cominac, qu’avian d’a carrejar eth mort d’aiquí naut ara glèisa grana d’Ercé per un caminòt estret. A quate òmes deths fòrts que s’i apuavan, a mieg-camin que i a ua pèira deras larjas ont se pòt fèr ua pausa. Que s’arrèstan donc, mes pendent era pausa guèita que’s botan a mau parlar eths òmes, e de Diu e deths sants. Quan vòlen tornar levar era caisha, aquesta qu’està coma clavada peth sòu, en tèrra a plan díser, ren n’i fè de tant d’esforç fèn eths galhards. Dètz còps, vint, que s’i tornan, ren no i fè. Finalament, qu’aurà d’a pueijar eth curè dab enfants de còr e era Crotz e aigua benasida, evangili e tot, enà exorcisar eth demon e poder eishulevar eth mort.

Ara, se la podem dançar ?