L’istòria coma intriga imprevisibla

Se caliá resumir l’apòrt epistemologic de Paul Veyne, diriái primièr que per crear de coneissenças nòvas, l’istorian deu s’escapar de la teleologia. Es a dire evitar d’explicar las causas en partent de lors consequéncias. Per exemple, dire que l’ordonança de Villers-Cotterêts en 1539 anava far còp segur desaparéisser la lenga occitana es una vision teleologica : les juòcs èran pas encara faits. La pròva n’es aquela temptativa !

Una autra engana classica seriá l’anacronisme, le fait d’utilizar de concèptes actuals per explicar d’eveniments aluenhats dins le temps. Aquí Paul Veyne a l’engenh d’introdusir le concèpte d’« anacronisme mestrejat ». Coma l’istòria es un raconte de faits socials e une intriga escrita pels umans d’uèi, fan mestièr las comparasons a travèrs las epòcas perque permeton de melhor comprene le passat. Dins aquesta dralha, l’istorian assumís tanbens la dimension literària e artistica de l’istòria modèrne.

L’istòria es pas una sciéncia, mas a le dever de veritat

Un autre adagi de Paul Veyne es que las abstraccions o las teorias pòdon pas èsser de causas eficientas, perque per definicion existisson pas materialament. Aquel constat obliga l’istorian a plan definir les elements tangibles ont s’inserisson les eveniments que relata. Desbarrassada dels concèptes e de las idèas tròp generalas, l’istòria s’apièja sus la critica de las fonts e sus las donadas eissidas de las sciéncias « auxiliaras ». Aquelas son per exemple la diplomatica (cossí foguèron fabricats les documents textuals istorics), l’arqueologia, la sociologia o la linguistica… L’istoriografia, es a dire las leiçons e conclusions (parcialas) que nos an daissadas d’autres istorians, demòra a seleccionar segon sa sensibilitat e son escòla. Paul Veyne foguèt a son epòca reçauput coma un descolonizaire, opausat a l’istoriografia centralizada parisencaJoan Larzac, Descolonizar l’istòria occitana (1971) a pres l’entrepresa al pè ferrat !. Fin finala l’istorian se pòt permetre d’emplenar les traucs de son raconte amb d’ipotèsis, per finalament prepausar una intriga originala.

Aital Paul Veyne desembolhèc le principi de neutralitat axiologica desvelopat per Max Weber. Se la neutralitat es una illusion e tota coneissença una perspectiva, l’engatjament del cercaire consistís dins la volontat de jamés traïr la veritat. Veyne capitèt de representar a l’encòp una referéncia marmoreana de la disciplina istorica (ocupèc la cadièra de l’istòria de Roma al Collègi de França) mas tanbens una font galharda d’alen progressista particularament amb sa celebracion de la civilizacion cosmopolita de PalmiraPaul Veyne, Palmyre, l’irremplaçable trésor. Paris, Albin Michel, 2015 (ciutat antica que foguèc destrusida per l’Estat islamic en 2015), que representava l’antitèsi perfèita de l’obscurantisme religiós. Le provençal, icòna iconoclasta, a pas acabat d’inspirar les adèptes de l’« art » d’escriure l’istòria.