
Filadèlfa de Gerda (1871 – 1952)
28 de març de 1871 – 20 d’agost de 1952
Filadèlfa
de Gerda
Nascuda Olympe-Claude Duclos, mai tard Réquier, Filadèlfa es mai que mai coneguda jol sieu escais de pluma francés de Philadelphe de Gerde. Qualificada en son temps de « Reina de Gasconha », es una figura màger del Felibritge. Quitament se visquèt a Pau, Bordèu, Niça, en Provença (per de rasons climaticas ligadas a la marrida santat de son òme), son nom demòra estacat al vilatge de Gerda pròche Campan, mas tanben a aquel, vesin, de Poi ont son paire fasiá lo regent. Aürosa enfança a las doses de Gimona que celebrarà dins un obratge en francés a caractèr etnografic (e nostalgic !) : Eux… ou la Bigorre en ce temps-là (1934). S’i lausan los umiles e los simples de vilatge.
Per aquò, se faguèt conéisser plan d’ora per son òbra en lenga d’òc. Tre 1894, la remarcan a l’escasença de la Santa-Estela de Carcassona. Costeja a comptar d’aquí la fina flor del movement : Mistral, Gras, Estieu, Marius André (una amoreta de jovença los ligarà), Valèri Bernard (son espós Gaston pagarà las siás frescas pel Museon Arlaten), etc.
En seguida d’una garison jutjada miraculosa, sa fe catolica s’exprimís plenament, tre 1913, al respècte de Bernadeta de Lorda (en 1934, dona una segonda edicion mai espessa : Bernadeta, poèmi pastorau) ; es en 1916, amb lo cardinal de CabrièrasEscaissat lo cardinal de Lengadòc per aver donat la retirada als vinhairons susmautats de 1907 dins las glèisas de Montpelhièr abans lor manifestacion bèla. e Albert Arnavielle, a l’origina de l’inscripcion en occitan dins la tuta : « Que soy era immaculada councepciou ». Es de dire per aquí ont van sas simpatias politicas : conservatoras en plen, coma las de l’abat Salvat, que li farà omenatge dins sa revista Lo Gai Saber (n°302, març de 1962) – amb de signaturas, eclecticas, de La Varende, de Kikou Yamata, de l’Aubanelenco… Dins La Belle Corisande (1930), Joseph Delteil aviá ja saludat « la granda Filadèlfa, la poèta del vèrbe reial, del destin sacrat, una de las raras femnas que m’evòcan la raça de las preiressas anticas, gardianas del fuòc, de la ciutat, de l’onor, (…) per qualas los Romans trobèron aquel mot bèl, fòrt e sobeiran coma un de lors ponts : mater ».
En 1930, pren la direccion d’un « comitat d’edicion », qu’i trobam l’editor tolosenc Privat, lo professor Josèp Anglada, lo jornalista Praviel e l’abat Salvat. Aquel fogal intellectual presica, dins la dralha de la renovacion lingüistica cara al tandèm Estieu-Perbòsc (revista Montsegur, 1904Trobarem aquestes tèxtes dins Antonin Perbosc, Les langues de France à l’école, Hervé Terral, Trabucaire, 2006, p. 109-132.
), « l’unificacion grafica de l’Escolo Occitano ».
De Bordèu dentio Marselha,
De Bordèu dentio Marselha,
Deras Alpas et Medóc,
Er’antica arrasa es desvelha ;
Ques desvelha en cada lòc
Er’arrasa vielha !
Qu’es desvelha en cada lòc
Era vielha arrasa d’Oc,
Er’arrasa vielha !
E hidenta, era patria
Qui a begut tante de hèu,
Entona u gran cant d’allegria,
E, de Marselha à Bordèu,
Yèsus-e-Maria !
E, de Marselha à Bordèu,
Tod ed païs sembla en cèu…
Yèsus-e-Maria !
________
(Dins Eds Crids, Privat/Didier, Toulouse/Paris, 1930, p. 62-72.)
Filadèlfa de Gerda, 1890 – © CIRDOC-Institut occitan de cultura