Los Grands Fagotiers

’Quò fai tot juste cent trenta quatre ans d’aquò que lo Françoàs Grabié, chansonier d’Ussel, celebrava dins una de sas chansons Lo grand Fagotier d’Ussél, personatge meitat legendari, paubre tròç que lo monde cranhavon quauque pauc, « passat mestre en marauda » qu’èra pas.

Un fagotier… Beleu que los pus jòunes legidors ’quò i dirá pas ren, entanben disam-li que los fagotiers ’quo èra d’òmes qu’anavon ’massar de brostas, de bròchas, de branchas peus bòscs daus autres e ne’n fasián de fagòts per los anar vendre aus forniers, pestors e autres mondes que fornelavon per las vilas.

En francés, « fagot », nos dit Le Petit Robert, ven del provençal, enadonc tant val coma « fais ».

E be ! Aquí pas que’n plena espòca jupiteriana los fagotiers son tornats !

Peus bòscs de la Corrèsa tota, aqueste còp… En fin peus bòscs non pas, mas a la riba de las rotas d’aura en lai. E bròs, randaus, ajas, bruaus e autres plais an mal temps, cresetz-zo ! E mai que mai, ailas-ieu, las aubres, beus o petits, venerables o gorlós, chassanhs o drulhiers, telhs, faus, fraisses e autres tremols, los chal recurar per laissar passar, ajucada peus pontiers del telefòne, la « fibra optica ». Alaidonc que quasi de pertot alhors, lo monde rebondon aquestes fiaus fragiles coma tot, per l’amòr de pas aver a i tornar d’una brava esgada.

En mai d’aquò, se-disent que l’aubrum lemosin, quante las ponchas de sas branchas goton pel quitran, ’quò fai perir la chauçada pauc per pauc… Vesetz be, desjà qu’aviam los « terroristas » d’a Tarnac per esbolhar las vias del chamin de ferre, aura la destruccion sorniauda de las charrieras…

Enadonc un còp la circulara reçauguda del Conselh Departementau i disent de far çò que chaliá per pus entraupar l’avançada fulguranta del progres, mai d’un proprietari chausiguet, pusleu que de recurar sos aubres o de pagar per io far, de los destrenger carrament, de los copar ras terra, e coma aquò de jamai pus aver a lai tornar. Chaliá se lai esperar, mas chal creire que los que fagueron las letras avián pas l’esperança conhada al mesma endrech…

Enadonc, badadau ! Centenas, milherats d’aubres los quatre ferres per l’aire, e rai que siguesson estats centenaris o mai d’un còp centenaris. E los que son pas estats copats, ’quo es pas gaire mielhs, que vos aprometi que son pas recurats, mas quasi tots esmarnats, talament tant que mai d’un será leu poirit. E per ne’n ’chabar, al mins un òme que s’es tuat en far aquel pretzfach, sens parlar – mas se’n parla pas tròp – daus nafrats o beleu daus endechats…

E un paisatge, vos disi pas… De rotas nudas sur de belas lonjors, pus mas adornadas de tronchas en d-aquel país se-disent « país verd », de plantacions desgarnidas de las linhas daus aubres de davant, los mai enrasigats e que tenián l’ensemble. Gara aus autres ! Quante i aurá, coma tots los ans, quauque espofe de vent de mudada, ren pus los retendrá pas de s’anar ajaçar sus la « fibra ». Per çò que n’es de la longevitat del quitran, i a pas deguna pròba que que ’quò i faguèssa mai qu’un pejat sus un banchon. E mai coma a ben d’endrechs los aubres tenián los termes, dins quauquas annadas d’aquí lo país a pas ’chabat de s’espanlar per las rotas…

Los temps an be mudat, brave monde : si a la fin del segle xix, lo Grand Fagotier se fasiá segre a còps de peira peus pacans en d’a qu’un panava las brostas per noirir sos enfants, los del jorn d’anuech an l’eschina mai larja. ’Quò petona, ’quò braulha, ’quò peticiona, ’quò reuniona, mas pas question de tornar en arrier an dich los Grands Fagotiers d’a Tula, la fibra passará, l’aubrum pissará pus pel quitran e lo monde abajarán.

E beleu que sus lor peira de cròsa, voldrán epitafa que (de lonh totparier) semblèssa la del Grand Fagotier d’Ussel :

 

Anuech pòdi morir content,

gardi ma fibra per relica,

las tronçonuerzas an de pan jos la dent

car nòstra vielha republica

a ’gut bona inspiracion,

de lor balhar poder sens limitacion,

per ganhar lor pan,

anirán pus ei bòsc,

tant que peus randaus

estarán faus e beçaus ! (1)