Legendas

Mon diccionari balha aquesta definicion del mot istòria : « coneissença e relacion dels eveniments del passat jutjats dignes de memòria ». De qu’es digne d’èsser contat ? Davant un païsatge, un monument, un eveniment, s’ausís sovent aquela exclamacion : « Aquò valriá una fòto ! ». Benlèu qu’es pro remirabla per pujar a la susfàcia de l’epòca presenta o de la que ven ? E si mon « òbra » emergissiá suls rets socials ? Perqué meritariá pas una plaça dins l’Istòria ? Aprèp tot, las fòtos d’amators anonims començan d’aver una valor als uèlhs dels istoriansPer exemple veire Instantanés d’histoire d’Arte. De tot cas, son un testimòni d’un sòcle cultural comun, una cronica intima de l’Istòria. De mai, que siá evident e formulat o non clarament exprimit, lo raconte comun a un poder de validacion e de prescripcion : aqueste imatge serà jutjat bèl o simplament interessant dins la mesura que rejonh tot un fum d’usatges, una memòria, una cultura e una istòria. D’alhors, me sembla qu’una cèrta anciana idèa romantica e lirica o de « mesa en valor » quita pas la percepcion comuna de çò que deu èsser un bèl imatge.

« Lo pes dels mots, lo tust de las fòtos ! », es l’eslogan celèbre d’una revista parisenca. De fach, d’unes imatges participèron a escriure l’Istòria : lo desbarcament de 1944 per Capa, la drolleta al napalm de Nick Ut (1972), una informatritz de la Gestapo per Cartier-Bresson (1945), los soldats americans auçant un drapèu a Iwo Jima (1945) per Joe Rosenthal, etc. Dins aqueste darrièr exemple, la vertadièra bandièra se vei dins un musèu militar american. D’ara enlà, es l’objècte que remanda a l’imatge. La fòto es venguda una referéncia, es a dire plan mai qu’un modèst testimòni. Fòto iconica, incarna l’eveniment gaireben soleta.

Anem encara quèrre lo diccionari per definir iconic : « que se rapòrta a l’imatge », fòrt plan ; puèi per extension « que representa quicòm d’un biais fòrt ». Atal pas res d’estonant qu’aqueles imatges ressonen amb los d’uèi : de pompièrs del World Trade Center issan lo drapèl americanThomas E. Franklin (2001), una manifestacion aprèp l’atemptat de Charlie HebdoMartin Argyoglo (2015) remembra lo famós tablèu de Delacroix, La libertat menant lo pòble. L’Istòria se convida dins lo flus continú actual que, el meteis, i contribuís.

Pr’aquò, sens contextualizacion, la fòrça grafica pren lo dessús. La legenda de l’imatge fa mestièr per introdusir un primièr cunh dins la Legenda. Es aquí que se ten l’istòria, dins l’escambi entre tota la matèria disponibla : imatges, tèxtes e totes los objèctes examinables. L’imatge autoriza naturalament una cèrta deriva que los mots restacan al real. La beutat es autonòma. Sens sa còrda, un balon dirigible s’envòla ! Atal d’una fòto de Georges Mérillon, una picturala velhada funèbra al Kosovo, moment dramatic, que parven a tocar aquel quicòm mai de tan d’òbras classicas : per pròba, aprèp sa difusion, foguèt rebatejada « La pietat del Kosovo ». Finalament, trenta ans aprèp, al primièr còp d’uelh, lo contèxte passa al rèire plan. La forma ganhèt.

Quant de camisòts a l’efigia de Che Guevara, de Frida Kalho, de Marylin Monroe, de Mohamed Ali ? Qual se soven encara vertadièrament de lors « realizacions » e de çò que los portèt fins a nosautres ? Lors istòrias s’amagan darrièr l’imatge que faguèt d’eles de legendas. Es aquí que l’Istòria fa mestièr.