De Bolívia a Occitania, lo buf de Felip Carcassés

Es un amic setòri barrutlaire que tornèt un jorn de Bolívia amb un grop : Los Ruphaÿ. Venguèron en França dins las annadas 70, mon collèga fasiá lo menaire de camion per la virada. Foguèri pivelat per aqueles sons. Aquelas flabutas de Pan, aqueles bufs energics, m’enchichorlèron. Es coma aquò que venguèri musician. Aviái pas jamai tocat un instrument de ma vida e me botèri a jogar de quena, l’instrument a vent dels païses andins. Me trobèri un professor – un dels Ruphaÿ – que vesiái rarament, un còp per an, e faguèri de viatges, volguèri anar veire e viure ailabàs, en Bolívia, una tèrra que venguèt ma segonda patria.

Es arribat dins un segond moment. Me pausavi de questions, me disiái qu’èra pas ma musica, aviái paur de raubar aqueles sons. La question de l’autenticitat me tafurava. En Bolívia, descobriguèri la cultura amerindiana, quíchoa e aimara, lo movement musical èra ligat a la reconquèsta d’una dignitat amerindiana, de lor lenga e de lor cultura. Es çò que m’espantava e m’espanta, aquel rapòrt estrech, telluric, amb lor luòc de vida, lors aujòls, lor imaginari. Un dels fondators de Ruphaÿ, Mario Gutierrez, simbolizava aquel ligam, aquela consciéncia amerindiana. En tornant a Seta, abeurat d’aquelas experiéncias, me diguèri que me caliá tanben reconquistar ma cultura e la musica occitana.

E i retrobèri la meteissa tecnica de buf. Un amic e musicaire bolivian, Ramiro Calderón (« Papichi »), m’encoratgèt. Es el que m’expliquèt que la musica boliviana pels vents s’apièja sus un biais de bufar : cal emplir lo tudèl, comolar lo voide. Lo convidèri a Seta per las ajustas e me diguèt : « es aquí que te cal èsser, amb los musicians, sus la tintèina de la barca ! ». Passèri a l’autbòi, retrobèri de sensacions similaras. D’un cèrt biais, es en passant per Bolívia que trobèri lo camin d’Occitània. Cal dire qu’èra mai aisit de jogar de musica occitana, lo movement de represa en man del folclòr èra en plena expansion. I aviá mai d’escasenças de se produsir. Mas siái demorat amorós de la musica boliviana, es ela que m’esmòu lo mai.

Avèm fach un disc amb Papichi : Músicas de Bolívia. Es un trabalh sus las musicas a dos, i trobam pas malurosament las musicas que se jògan a mai d’un desenat de personas, que la musica en Bolívia es un afaire de comunautat. Recentament, avèm creat (amb Inti de Mauresca, Ramiro Calderón, Gilbert Guilhem e Marie Frinking) lo grop Patamanta que recampa d’afogats de las musicas de Bolívia, i jogam un repertòri variat, entre cançons en espanhòl, en aimara e en quíchoa, amb d’estiles populars coma las cuecas, las diabladas o encara l’estile caporal que correspond a la zòna de las Yungas ont vivon de populacions vengudas d’Africa. Avèm la màger part dels instruments bolivians : las flabutas (quenas e tarkas, flabutas de sièis traucs de las Andas), lo charango e la guitarra, l’acordeon, las percussions (tamborns coma lo bombo, batas de cabra). Çò que m’agrada mai es de jogar las melodias e ritmicas pròpias als aimaras o quíchoas, an un son prigond e redond, quicòm d’unic e diferent de las vibracions que coneissèm en Euròpa. Patamanta es per ieu un biais de tornar a la sòrga, a aquela descobèrta espantanta que me faguèt venir musician e que me menèt a la musica d’òc e a la mieuna lenga tanben qu’aviái dins l’aurelha, dins l’èime, mas que me caliá reïnvestir.