Causas berdiusas-berdausas
En Gasconha las “causas berdiusas-berdausas” son deu conte : en lòc deu « Jo sabi un conte » se vòu vertat vertadèra l’istuèra, tà miélher enganar aus que l’escotan solide ! Marcha o marcharà pas, aquò depen de nosautes. Còps que i a, farlabica plan hèita vau mei que la realitat de las causas. De mes, e seré pas tanplan aquera farlabica un biais de véser de causas berdiusas-berdausas ? Ua realitat capvirada en soma…
Plan segur a l’ora de las fake news se’n manca pas de realitat capvirada dab istuèras de cujas, vielhas luas, ressègas o repapiatges de tot escantilh. E la gran istòria alavetz ?
Òc, ben, tot parièr benlèu. Robert Lafont eth tanben, gran obrador de la lenga e de la cultura occitanas, en tot parlar de l’istòria occitana au parat de las conferéncias de Tolosa en 2006 capvirèc atau la geografia. Digoc qu’èra pro botar de part enversa ua carta de França Vidal Lablache, de las que s’ensenhava la geografia a l’escòla, e d’espiar cap a la mar Mediterranèa tà s’avisar qu’Occitània, sense un estat, sense ua fòrma coerenta (coma la de l’exagòne francés per exemple ), e dab un parlar aquitan, avèva ua existéncia naturau evidenta : la d’un país de ligams, cairehorc de l’espaci europèu deu sud on cantavan dejà trobadors d’abans l’Edat Mejana. D’alhors, çò ditz Robert Lafont, au contra d’auèi, lo monde dinc au sègle XVI montava tà Marselha o Tolosa e devarava tà Paris !
É seré pas aquò d’aqueras causas berdiusas-berdausas que ns’ an pas ditas a l’escòla ?
L’escriu tanplan Joan-Marc Leclercq dens las cronicas deu Jornalet, benlèu l’istòria que nos ei contada seré un quite trabalh d’escenaristas. Serén d’istuèras o d’istòrias, de las deus « reduseires de caps » de Joan Larzac e que’us ne demandava dens lo son ensai Descolonisar l’istòria occitana « las pèças justificativas ». Pr’aquò de pèças justificativas ne n’avèm a fanègas : los Visigòts de Ric e d’Alaric, lo vas de Soissons, Joana d’Arc, Carles Martel, los Anglés que tirèn quan calèva pas a Fontenoy, e quantes d’autes ! Lo roman nacionau qu’ei hèit. Mès tornar trobar çò que hè lo país qu’ei un aute ahèr. Pr’amor, fin finala, escríver l’istòria qu’ei parlar de nosautes, de la nòsta vita vitanta e deus hèits o personatges que l’an hèita, deu nòste avénguer. E s’i gahan a l’encòp escrivans, cantaires, istorians, e cercaires : Claudi Martí a cantat Lo pais que vòl viure, Felip Martel a escriut l’Histoire d’Occitanie e tanplan Les histoires d’Occitanie. An parlat d’un sentit occitan junt a l’enveja de sauvar la lenga d’òc e tad aquò milèrs de personas èran pauc de temps a en Tolosa o Carcassona tà seguir l’eveniment d’Anem Òc !
Sense desbrembar, dab la cançon de Guilhèm Lopez e Les Ogres de Barback, que Fijac demora en França, e en França quauques còps que s’i dança sense s’entremesclar los pès !
