Bèstias e ànimas
Brassens l’occitan lengadocian setò(r)i èra un amorós dals cats. Independents e intelligents, sabon viure amb-als òmes tot en saber ce que vòlon al ponch que de còups se ditz qu’es lo cat qu’adomergisse l’òme !
Filh de lop o ‘fant de lop ! L’òme es un lop per l’òme. Quin ors ! Aquel es una làmia (e pòl èstre tanben una lama). Es una arapeda, aquesta. Qué tèsta de besugo !… Avèm totplen de dichas que poirio citar qu’intègran ben l’òme amb sos caractèrs dins aquel ensèm de las bèstias. Avèm ben qualques prenoms que son de noms de bèstias : Lop, Ursulina…
Ja ai remarcat que dal nòstre costat d’Occitània utilizam mai lo tèrme de bèstia que d’animal. Pasmens, totun, pura, cu sap se las bèstias an una ànima ?
Per designar la natura, los occitans an agut lor pròpri biais de dire, coma per las bèstias.
Bèstias de tèrra, d’aiga doça e de mar. Los orses an lor equivalent aqüatic, los… orsins, parier per lo lop (e aquela trama es de còups diferenta dal francés, aicí dion lo « bar »), lo caval, l’aranha, la cigala… Mai que probable que las bèstias de tèrra aguèsson donat lor nom a aquelas d’aiga primier e non lo contrari.
Los estranoms comunals totemics son corrents en la Gavotina de la Contea. En l’auta valaia de Bèura los morinhencs sònan los suspelencs « i durgans » (varietat de peisses), en la valaia de Tiniá i son los lops de Clanç (a mai lor blason sigue un ors), los chats d’Ilònça (segurament perqué es una comuna que son fiers d’èstre vivaroalpencs e que palatalizan totjorn C+A en CHA coma dins totes los mòts exotics per un provençaloniçard : los chans, las chabras…).
D’autres fan repuar lor nom a una bèstia coma dins la valaia de Vesubiá que Recabilhera auria agut una ròca dal mèl espectaclós gràcias a las abelhas (doncas ròca abelhiera, se tròban de quartiers sonats Recabilhera coma en la valaia dal Palhon de Còntes). E dins la mema valaia, avèm a Barver los Barverencs escaisnomenats « li banets », que ven dal fach que los ancians Barverencs se vestission amb de banas sus la tèsta per far paur als enemics.
Sensa parlar dals luecs de Gavotina que fan referéncia a las bèstias coma la valaia sonaia Los Chans, toscanizaia pi francizaia graficament en « Le Cians », las cluas de Chabriera sus lo camin de Dinha, lo Morre de Chanier dins la valaia de Verdon, lo Chanier a Bairòls, la tèsta de Can en Torbia (e non Camp, nautres fèm la diferéncia entre can e camp vist que la p finala se pronóncia dins tot l’èst de Gavotina), mas benlèu que se mescla aicí a la raïç prelatina *Kar…
E per lo monde de las vilas vesinas ? Sabèm qu’a Niça, existe parier. Après tot son un pauc de gavòts de la mar. La bèstia totemica dal jorn es l’agla e aquela de nuèch la ratapinhata.
Dins nòstre sector de Gavotina se fa, coma dins lo Lengadòc bas.
Un trabalh remirable avia estach fach per Glaudi Alranc e Vincent Roussillat Les Animaux de la fête occitane. Benlèu una analisi dals totems sus tot l’espaci d’Occitània seria de far ? Conoissètz d’autras regions occitanas que fan usança de totems ?
