Passejada transatlantica d’un felibre comunard
Poesia dels Parnassians, Felibritge roge, Communa de París, lucha contra l’esclavatge en America Latina… A primièra vista, tot aquò sembla de mal religar. Mas prene un momenton per espepissar los diferents moments de l’existéncia de Loís-Xavièr de Ricard (1843-1911) nos mòstra pasmens lo contrari. Sa vida revèrta una belugueta qu’auriá gasat d’espacis e d’eveniments londanhs mas concomitants a fum de calhaus, coma se foguèsson constellacions vesinas, abans de desaparéisser e de tombar al desbrembièr. Se volètz plan, ensagem dapasset de ne tornar observar amassa la trajectòria…
A vint ans, lo nòstre personatge fonda la Revue du progrès e serà lo primièr a i publicar dedins poèmas del jove Verlaine, puèi lo Parnasse contemporain, revista que serà a l’origina del movement poetic dit dels « parnassians ». Verlaine e Rimbaud lo mençonaràn totes dos dins lors òbras. Après un passatge de qualques meses en preson degut al seu anticlericalisme assumit e tre las primièras riòtas, s’implica amb estrambòrd en favor de la Comuna de París e collabòra al seu diari oficial (signa notadament un article titolat « Une Révolution populaire »).
Après un exili en Soïssa per paur d’èsser empresonat tornamai, Loís-Xavièr de Ricard balha la vida en 1877 en companhiá de Lidia Wilson, sa femna, e d’August Forès, a l’Almanach de la Lauseto que vendrà lèu lo simbòl del Felibritge roge e que denonciarà sens relambi « lo vent de reaccion que bufa dins las velas del Felibritge » provençal. Mas tròp lèu Lidia Wilson malauteja e morís a l’atge de trenta e un ans d’una tuberculòsi. Lo nòstre autor aveusat embarca son desespèr sus un batèl cap a l’America latina.
Se lo demai de sa vida es puslèu plan documentat, la font unenca d’entresenhas qu’avèm sus aqueste periòd latinoamerican es la correspondéncia regulara qu’entreten amb Forès e qu’es conservada al CIRDÒC. Sabèm aital que Ricard acòsta a Buenos Aires après una longa traversada a la fin de l’annada 1882. Demòra en Argentina aproximativament un an e mièg puèi s’installa al Paraguai e enfin al Brasil. Tot lo long de son viatge, ensaja de se far una plaça e de ganhar sa vida en cultivant notadament qualques ectaras de tèrra. Sa letra a Forès del 12 de genièr de 1884 nos apren que Ricard dispausa d’una pichòta bòria en broa del flume Paraguai amb tres cavals, doas vacas, dètz buòus, de polalha e 4 000 irangièrs. A tanben lo projècte de far venir manhans per produsir de seda.
Al costat de sas activitats agricòlas, contunha de longa de trabalhar per correspondéncia amb sos amics felibres e fonda ailà mantuna revista (l’Aliança Latina, lo Rio Paraguay, lo Sud Américain…). Una plaça per la cultura occitana sembla i èsser reservada vist que demanda a Forès de li far pervenir d’articles sus la « literatura provinciala », prepausicion que Forès accèpta. Malastrosament, cap d’aquestas revistas son pas consultablas nimai repertoriadas dins los catalògs de las bibliotècas francesas. Podèm sonque nos entresenhar un bocin sus elas de mercés a las investigacions de Claudio Batalha, un cercaire brasilian[1] qu’analisèt son engatjament contra l’esclavatge e lo ròtle que joguèt dins la difusion d’idèas socialistas coma las del seu amic Benoît Malon.
Es dins lo Sud Américain, la darrièra revista que fondèt a Rio de Janeiro, que Ricard publica d’articles dubèrtament en contra del regim monarquic en plaça e de son sistèma apevat sus l’esclavatge. Lèu, sa critica de l’esclavagisme ven mai radicala e comença de li causar problèmas. Ricard deu quitar Brasil e es en febrièr de 1886 que son viatge s’acaba. Dins sa letra del 18 de setembre de 1886, Ricard escriu a Forès a prepaus d’un amic brasilian seu, Mello Morales Fils : « Perseguís una òbra a pauc près egala a la nòstra. Prigondament brasilian, vòl que lo seu país conquistèsse una autonomia literària contra l’influéncia portuguesa, tal coma conquistèt contra lo Portugal son autonomia politica e, dins aquela amira, estúdia las costumas de totes los indians, e introdusís, dins la lenga portuguesa qu’escriu, un tombarelat d’expressions manlevadas als dialèctes populars ».
——————-
[1] – Batalha, Claudio, Un socialiste français face à l’esclavage au Brésil : Louis-Xavier de Ricard et Le Sud-Américain. In Vidal, Laurent y De Luca, Tania Regina (comp.), Les français au Brésil, XIXe –XXe siècles, Paris : Les Indes Savantes, pp. 181-192, 2011
