La Canso de sancta Fides

Dins lo corrent del sègle XI, en plena edat d’aur romana e dins lo vam demografic, economic e cultural qu’empòrta l’Euròpa occidentala de l’An Mila, un poèta anonim compausa una cançon dels accents precòçament epics : la Canso de sancta Fides de Agen (o Cançon de santa Fe d’Agen). Aquesta òbra d’excepcion testimònia d’una transformacion culturala màger que demorarà longtemps mesconeguda… fins a sa redescobèrta fortuita als Païses-Basses en 1901 per un romanista portugués (!)

La Canso de sancta Fides de Agen n’es una, d’òbra revolucionària, plan diferenta dels recits de vidas de sants en latin que representavan a l’epòca l’essencial de la produccion literària. Dobrís la via d’una literatura epica en lenga « naturala », la del parlar, de la nuança e dels contrastes, capabla d’exprimir las idèias e los sentiments mas subretot d’esmòure e d’interessar un auditòri mai vast.

La Canso de sancta Fides constituís d’abòrd un monument per l’istòria de la Civilizacion de l’Euròpa romana e compta demest las totas primièras òbras conegudas compausadas en lenga « vulgara » – de comprene dins lo sens de lenga parlada, lenga de la comunicacion populara. Son autor, amb un mestritge impressionant de las potencialitats esteticas de sa lenga, la fa sul pic « illustra », e li permet d’aquí enlà de concurrenciar lo latin. La Canso, que conta lo martir d’una joina agenesa del sègle IV, es la primièra òbra rimada de la literatura europenca modèrna e atèsta de la capacitat del poèta de compausar una istòria dins una estructura linguistica e melodica de naut nivèl.

Anóncia tanben l’emergéncia de la cançon de gèst perque lo poèta i mescla amb bon biais diferentas atmosfèras, detalhs d’eveniments e scènas que lor importància va al delà del martir de la joina Fides (Fe). E las consequéncias son nombrosas, constituïsson la riquesa del tèxte que sa foncion foguèt probable tant politica e istorica coma purament religiosa.

Mas en delà d’una cançon epica, la Canso de sancta Fides es tanben cançon de « Dòna » e inicia lo passatge de relai cap a la lirica dels trobadors quand lo duc d’Aquitània, Guilhem IX (1071-1126), primièr trobador, envèrsa lo vèrs de la Canso « de llor cantar ja’m pren nualla » dins son vèrs inaugural « Pos de chantar m’es pres talenz ».

D’abòrd objècte d’estudis dels sols linguistas que s’i interessavan per sa valor de testimoniatge de las primièras traças de lenga romana escricha, la Canso de sancta Fides ten uèi sa plaça al panteon de la literatura occitana coma « tèxte testimòni d’elita » segon la formula de Robèrt Lafont. De per son aspècte linguistic segur, mas tanben coma creacion segon un art global que mescla los mots, la musica, la dança emai l’adeqüacion amb l’arquitectura sacrada de l’abadiá ont lo tèxte foguèt compausada.