Claudi Sicre
Claudi Sicre
Es a se demandar cossí vuèi le teatre, que de mès en occitan, pòsca arribar a se fèr una plaça, tant menudeta siaga, demest les lésers e passatempses pletorics e envaïdors que coneguèm. Vaquí coma exemple l'aventura de la còla de teatre de l'IEO d'Arièja.
– 1 –
Quinas evolucions avètz vist dins lo mitan cultural e associatiu occitan dempuèi l’epòca ont avètz començat a vos engatjar per aquesta lenga ?
Claudi Sicre : Se « engatjat » me soi, es primièr per transformar la vida de la cultura en França (cinemà, literatura, musica populara) : per mai de democracia, mens de París « tot-poderós » e blocat, mai d’imaginacion creatritz. Après los USA, ont èri partit per vendre scenaris (e ont vegèri lèu qu’èra fòrça aisit de far sa dralha mas ont comprenguèri que m’afrontariái a
un daquòs fòrt sonque en traballant en çò de ieu), après París (ont comprenguèri que lo mai dificil –e doncas lo mai interessant– seriá d’obrar encara mai en çò de ieu), tombèri sus l’ « afar occitana » (es a París, en çò de Gallimard, a la Série noire, que lo patron me parlèt d’aquò que coneissiái pas brica). Descobèrta absoluda. Que me fasiá comprene un fum de causas qu’aviái sonque sentit.
A l’epòca ont lo coneguèri (1976), lo moviment occitan èra –e encara es– plen de monde generoses, desinteressats, vibrant d’espèr. Mas tractava de causas que me semblavan despassadas : regionalisme gauchista o socialista, nacionalisme sul modèl terçmondista (tot i passava : lo FLN algerian, lo Vietnam, Guevarà, lo maoïsme…), afògament cultural fòra de totas las mòdas internacionala. Amb coma armas lo catequisme de l’atge d’aur medieval assassinat per la Crosada e la teoria del colonialisme de l’interior. Amb coma objectiu la « desalienacion » del pòble. L’i vegèri tanben aqueste pòble : una armada de braves gents plens de sen, completament prèsts de faire quicòm per la lenga e la cultura, mas que se reconeissián mal dins totas aquestas parladissas. Après qualquas annadas d’estrambòrd vertadièrament popular, aqueste brave monde s’alunhèron. La cançon occitana –que l’aviá portat lo moviment un temps– s’afondra dins las annadas 1978-1980 (doncas abans 1981, e just après l’afondrament dels vams romantics adossats a la crisi viticòla). Puèi arribèt 1981 ; lo deperiment progressiu del gauchisma, una penetracion creissenta de l’ideia occitana dins la populacion, principalament gràcias a las inicitivas d’associacions mai pragmaticas qu’ideològas, especialament aquelas de las Calandretas. De capitadas localas, l’accion de qualques grops de musica decomplexats, un sosten de l’Estat puèi de las regions ajudèt a la professionalisacion de fòrça actors dins la vida artistica, l’enenhament, l’animacion e la difusion. En çò de plan de militants s’installa alara, pauc a pauc, un neo-regionalisme que los fondaments demòran nacionalitaris, mas que se presenta coma mai soft per gausir de tombadas de la regionalizacion. Neo-regionalisme que se crei mai realista que l’ancian (s’admiran puslèu la Catalunha que non pas
los nacionalismes del terçmonde) e que se mobiliza puslèu per faire pression sus las institucions que per bastir un moviment cultural en ligam amb la populacion e al sieu servici. Es a quicòm prèp lo tablèu d’auèi. Mas, auèi coma ièr, una majoritat de dirigents refusan encara d’escotar la populacion, pr’amor que la creson totjorn « alienada » per l’ideologia dita jacobina… Çaquelà, la populacion ditz clarament çò que vòl : s’interèssa pas al discors dels partits politics occitans (sufís de gaitar los resultats de las eleccions quand aquestes partits se presentan solets, e fa 40 ans que dura aqueste escac), se ditz ligada a la lenga e a la cultura, se bolèga pas collectivament pels mots d’òrdre revendicatius del moviment cultural : espèra, dels
artistas, intellectuals, ensenhaires, animators e organizators occitanistas, una ofèrta que l’interèsse, ont ven participar amb plaser quand, oblidants las ressègas victimàrias, aqueles occitanistas, òbran per ela en inventant solidaritats novèlas e biais nòus de veire lo monde. Escotem-la : se sentís e se vòl francesa– e totes los discors anti-francés la fan fugir– mas pensa –atal mas intelligenta que totes los elèits, occitanistas o centralistas– que la lenga e la cultura occitana fan partidas del patrimòni francés, que las cal faire viure, e qu’o podem plan auèi dins l’encastre nacional. O ditz aquò dins los sondatges, sap o faire saber als elegits, localament (es per aquò que donan de subvencions). E, mai lo moviment culural occitan li prepausarà d’òbras ont se pòt retrobar e tornar inventar, mai saquejarà los elegits per los far avançar. E o farà melhor que nosautres e que totes los aspirants lobiistas. Es simple ,en fait.
– 2 –
Fusion de las regions Miègjorn-Pirenèus e Lengadòc-Rosselhon, mesa en plaça de l’Ofici per la lenga occitana, un astre per l’occitan ?
Sabi pas çò que ne sortirà de la fusion, veirem a l’òbra.
Quant a l’ofici, coneissi pas tant lo subjècte qu’aquò mas i a de personas en quals ai fisança que m’an dit que lo metòde
seguit per sa mesa en plaça èra pas estat gaire… « pluralista ».
E puèi, separar lenga e cultura, dins lo cas occitan, me sembla mal vengut (legir Castan e Meschonic).
– 3 –
Dins lo meteis temps, lo 27 d’octobre 2015, lo Senat regetèt la proposicion del projècte de lei visant a ratificar la Carta europèa de las lengas regionalas o minoritàrias. Perqué aquel refús segon vos ?
Los elèits franceses, en granda majoritat (tanben en çò de los que semblan voler las protegir), veson pas gaire d’interès al revelh de las lengas-culturas autoctònas de França (en desencalatge amb los dos terçes dels franceses que las veson coma d’atots per l’avenidor). La Carta a donat al scepticisme d’uns e a l’ostilitat d’autres de bonas rasons de temporizar o de s’opausar (avem plan vist que lo govèrnament aviá esperat que lo Senat siá a dreita per prepausar lo texte a la votacion).
Los que lo mai s’i son opausats, coma d’autres opausants mai moderats, an vist dins aquela carta de risques de division pel país. Es que de pensar atal an pas agut qualquas rasons ? Es que i a pas, amb nosautres los occitanistas, de monde qu’an bramat que caliá prendre la França en estòc entre l’Europa e las regions fins a la demesir a sonque èstre una pèça de musèu ? Es que devèm pensar que sonque i a demest aquestes opausants de nacionalistas chovinistas e retardataris ? Ganharem un nombre grand d’eles a la causa nòstra se cambiam d’objectius e d’estrategia : lor cal demostrar qu’es lo centralisme e l’unitarisme que crèan lo valat entre los elèits e lo pòble, e que lo poirem pas comolar sense l’apòrt de las lengas e culturas nòstras, que las alteritats irreductiblas pluralizaràn de fait lo debat nacional, mobilizaràn las opinions las mai excentradas e atal renfortiràn l’unitat nacionala.
Mas nòstra aliada melhora, fàcia a totas las opausicions, es la populacion. Es ela qu’aurà lo darrièr mot e que farà plegar los dits elèits. De luènh (perque a pensaments mai urgents), assistís al match entre nosautres e los unitaristes, amb un feble per David contra Goliath. Li agradariá plan de nos veire provar qu’avèm rason, nos sosten quand li donam l’escasença, mas jogarà pas lo match per nosautres. Perque la question occitana es pas d’òrdrenacionalitari (quand la solucion a totes los problemas es subordinada a l’obtencion de la sobeiranitat politica : dins aquestes cas, es lo pòble que possa). La question es d’òrdre cultural. E aquí, son a los del monde de la cultura de tirar endavant, e cap al naut.
Sèm nosautres aqueste monde de cultura ! Sense mèstres per pensar. Totjorn obligats d’inventar e de combatre. Sense cap modèl de seguir : la posicion occitana es unica perque la França republicana capitèt l’espleit unic de maridar l’unitarisme lingüistic e cultural a l’egalitat ciutadana. Es aquela França, campiona del monde dins sa disciplina, que devèm contribuir a transformar per la portar sul podium mai elevat de l’egalitat dins la pluralitat. E, en passant, per las nòstras òbras, provarem als sceptics que nòstras lengas-culturas son altant de frontièras novèlas a explorar per rebutar los limits de l’intelligéncia. Desfís que pòt entosiasmar los que somian de grandas, bèlas e veritablas aventuras (RDV a Laguepia
!).
Traduccion : Serge Carles
Photos : © Escambiar.
