Buelh

Una capitala dobla, istorica e scientifica

En Gavotina quora pensam a l’observacion de las estèlas e autres astres, se pensa de puar sus los sèrres e agachar de nuèch. Sensa tròup de pollucion visuala. Facil en cò nòstre, dins los Alps. Las cimas son de luecs plens de magia tanben, que los lamps calan subre. Un luec de contacte amb ce que nos supèra. D’aquí benlèu los simbòles gravats dal mont Bego entre las valaas de Vesubiá e Ròia.

Que sige dal costat dal mont Ors entre las valaas dals Palhons e lo país mentonasc, en plena Gavotina, amb vista sus Mediterranèa d’un latz e dintre los Alps de l’autre. Que sige en Toasc, al sobran d’Esteron que i es lo relais television, entre mar e Mercantor. Que sige al mont Agèl, que i es la basa aeriana de l’armaa francesa per vigilar Mediterranèa tota, emai luènh encara, sus la comuna de Pelha, a mai de mila mètres d’altitude just fàcia a la mar. L’autessa a divèrsas utilitats. Que sige dins los Prealps tanben, en aut de la comuna de Sant Michèu… l’Observatòri, que pòrta ben son nom, al limite amb Provença lingüistica coma aquel dal Calèrn subre Caussòus.

Mas i es tanben un observatòri aüra eissubliat, aquel dal mont Nier, francizat en Mounier. Seriá agut lo segond observatòri lo mai aut dals païses occitans, lo primier de Gavotina. Aquest observatòri, a 2 741 mètres d’altitude, que la cima dal mont Nier es a 2 817 mètres, s’agèsse agut totjorn una existéncia, seriá estach lo tèrç en altitude en França, après lo dal mont Blanc (amb un nom coma en negatiu, l’invèrs complet dal mont… Nier), sonat refugi Vallot, dins los Alps en País francoprovençal a 4 362 mètres d’altitude (al limite entre França e Itàlia). E après lo Pic de « Mieidia de Bigòrra » a 2 876 mètres d’autessa en los Pirenèus, lo primier d’Occitània doncas. Clinh d’uèlh dals Alps als Pirenèus…

Lo nom es tipic de l’occitan vivaroalpenc, que nier es la color dal calcari blau-nier dal sector. Sus la comuna vesina de Guilherme, avèm Bochaniera. Es un mòt passat en sudoccitan, provençaloniçard tanben, per dire una bèstia… la nièra. L’estacion dal mont Nier completava l’observatòri dal mont Gròs, a l’èst de la comuna de Niça, a 370 mètres d’altitude, separat de 60 km a vòl d’aucèl. D’efièch cadun èra dins un climat ben diferent. En 1893, un observatòri es bastit per Raphaël Bischoffsheim, fondator de l’observatòri de Niça. Es situat al nòrd de la comuna de Buelh, de non mesclar amb la comuna omonima gascona, quasi en triponch amb la comuna de Líusola e aquela de Sant Estève, en la valaa de Tiniá. L’autre pendís es aquel de las gòrjas de Chans, toscanofrancizat en Le Cians, que mena a la valaa de Var.

Las primieras òbras astronomicas comencèron en àost de 1895. Las observacions al sobran de las jaças mai densas de l’atmosfèra èran d’un interès particular, perqué la netetat dals images èra granda. Se fa de descubèrtas sus la planeta Vènus. Buelh, capitala dal Comtat de Buelh, tornèt a la celebritat. Un gardian gavòt robionenc sonat Maynard, i visquèt meme un quart de sègle solet d’amont a comunicar pacientament sos relevats als scientifics. Deviá comptar 3h de chamin despí Beuil, 4h despí Peona, e 6 de Sant Salvàor, chaliá ben pensar per se ravitalhar. E son enfant reprendrà la seguiá mai.

Destruch dos còups per un incendi pi rebastit, a servit de refugi al Club Alpenc francés de 1927 a 1940. Abandonat en causa de las condicions climaticas rufas, ne’n sòbran d’arroïnas, sovent mesclaas amb de fortificacions Maginòt. Coma lo chastèl Grimaldi de Buelh, arroïnat. Mas Buelh rèsta un luec notable de l’observacion celèsta dins l’istòria astronomica occitana.