Banjo – Claude McKay

Un libre sus Marselha… la tièra es lònga tant la ciutat foceana inspirèt leis escrivans de sègle en sègle. A primiera vista, sembla impossible de faire una causida. Pasmens, quand venguèt l’idèa de consacrar un numerò dau Diari au pòrt provençau, una òbra se destaquèt, evidenta, un roman de Claude McKay, precursor de çò qu’apelam « La Renaissença de Harlem », autor de renommada internacionala, considerat coma essenciau per Senghor o Césaire de lor temps. L’òme, d’origina jamaïcana, demorèt a Marselha dins leis annadas 1920, un cort moment, mai pron per ne sasir tota la fòrça,  tota la vida vidanta de sei carrièras e de son pòble mesclat. De son experiéncia marselhesa, ne faguèt un libre important per la literatura mondiala : Banjo, publicat per la primiera fes en 1929 (una revirada francesa de Paul Vaillant-Couturier fuguèt publicada en 1931). Mai recentament, en 1999, una novèla version francesa de Michel Fabre veguèt lo jorn, es disponibla dins una edicion tota nòva, dempuèi 2015, en cò de L’Olivier. Es un libre estonant, i seguissèm un afro-american, Lincoln Agrippa Daily (que pòrta lo chafre de « Banjo ») dins sei varalhs per Marselha, subretot a l’entorn dau Pòrt Vièlh e principalament entre lei docks (La Jolieta) e lo barri dich de « la Fòssa », (que retrobam dins Bagatoni de Valère Bernard). Es mai que mai la vida quotidiana de la comunautat « negra » dins la ciutat provençala que descubrissèm, emportats per lo ritme e lei melodias que rajan a desbòrd d’un tèxte plen de musica. Lo jazz desbarca en Euròpa e, de segur, Marselha es pas de rèsta ! Au contrari. Çò mai esmovent e atrivant es de poder barrutlar sus lei piadas d’un musician, banjo en bandolièra, dins lei carrièras estrechas d’aqueu quartier ara dispareissut : lei nazis (sostenguts per la borgesiá locala) lo faguèron sautar a la dinamita, ostau per ostau, en 1943. Per elei aqueu luec èra « la verruga d’Euròpa »… Ambé Claude McKay es tot aqueu monde perdut que pren vida e carn e, de capítol en capítol, siam pivelats de veire qu’aquesta Marselha de 1920 es pas tan luenh de la nòstra, fin finala. Marselha cosmopolita, dins sei vai-e-vènis de cargos e de batèus de totei menas, es a l’onor dins aqueu roman que faguèt data per tota la generacion de la « negritud ». Es pas un azard : es una vertadiera capitala culturala, una ciutat-monde qu’escapa a totei lei reduccions nacionalas o provincialas. Claude McKay saupèt captar aquela esséncia foceana, es d’alhors, benlèu, un dei libres que revèrta lo mielhs aquel èime marselhés inagantable, rebèlle, liure. La problematica de l’exclusion e dei rapòrts de violéncia e d’opression es tanben abordada, francament, sens destorn, e coma non pensar ais exaccions de l’actuala polícia ai frontièras quand Banjo e sei collègas assajan d’escapar ai contraròtles de papiers… Lo libre, verai, lo trobaretz pas en version occitana (pas encara… ?) mai, per acompanhar la lectura, vos aconselhi de tornar cabussar dins la discografia de Moussu T e lei Jovents que s’inspira en granda part d’aquela òbra e de tot lo periòde musicau marselhés deis annadas 1920 e compausa, a son biais, una mesa en musica e en lenga d’òc dau tèxte. Vòstre viatge a l’entorn dau Lacydon ne serà encara mai prigond e pivelant, aqueu « bassin d’aiga blava » coma l’escriu McKay : « ce magnifique bassin d’eau bleue, continuellement brassée par le commerce de tous les continents ».