Jòrdi Peladan : lo roman policièr e la sopa

Jòrdi Peladan nasquèt en 1938 a Alès d’una familha cevenòla ; es en Cevenas qu’aprenguèt l’occitan de sa mameta. Foguèt professor de matematicas, occitanista, engatjat dins lo mitan associatiu de Nimes. En mai d’òbras literàrias, cal citar la publicacion d’una partida de Las castanhadas, òbra de La Fare-Alais (1791-1846). Amb Josiana Romero publiquèt un metòde d’aprendissatge de la lenga occitana Cap a l’occitan. Occitanista donc e tanben escrivan e poèta.

Sa darrièra òbra es un roman policièr : A planta cotelet ( IEO-Edicions, 2018), que i tornam trobar de personatges de Treparàs pas mon semenat (IEO-Edicions, 2009), per exemple la detectiva Margarida Cercamond e son ajutòri Rogièr Pagés.

Mas perqué un roman policièr ?

E perqué pas ? Per Jòrdi Peladan, lo roman policièr es la libertat e lo compara a una sopa. Dins l’ola, se i pòt mesclar causas e autras, amassadas d’aicí e d’ailà. D’ingredients imaginaris, gaireben complètament, de subjèctes personals (l’amor de las Cevenas per exemple), d’especialitats regionalas (coma la brandada de merluça o la bovina), de faches d’actualitat (coma aquela linha TGV que traversèt un camp del « mond del viatge » o lo maridatge per totes)… Sufís de bolegar e de laissar bolir. Per remenar, la « polida detectiva » Margarida Cercamond e per susvelhar lo bolh, lo comissari novèl de Nimes que ven de Lion, capitala del crime…

Essencials, los personatges : cal que sián credibles e mai foguèsson un bocin caricaturals. Exemples : aquelas femèns occitanistas davant la justícia :« quatre femèns occitanistas acusadas per un collectiu tradicionalista provençal d’avedre cantat la “Coupo santo” en grafia alibertina sus las marchas del Palais. Las dònas s’èran presentadas al tribunal las popas pintradas d’una crotz occitana que lo poparèl ne fasiá lo centre. Dins son plaidejar l’avocata aviá recitat de tèsta la Vènus d’Arle de Teodòr Aubanèl. Tre lo “Venètz pòble, venètz tetar a sei dos sens bessons l’amor e la beutat” lo jutje e una bona mitat del public s’èran estraçats en lagremas ». O encara aquesta avocata : « Jòsi-Maria, una femneta sempre estrambordada, peta-fuòc, gauchista, feminista, occitanista, lingüista, anticapitalista e un fum d’autres quicòms en “ista” mas pas una brava fumista nimai me’n-fotista ».

De doblidar pas aquel parelh de colcavestits espofidaires : lo Momò « invisible del monde coma cal e curiós com un pet » e l’extraordinària Bèrta dicha la comtessa…

Doblidar pas tanpauc una partida de cartas, e una partida de pesca en Cevenas, que la natura i compta mai que los peisses : « A primalba, l’aiganha banhava la riba. Fresca, gaireben de barbasta […] D’aquí entre aquí, lo crit sobragut d’un aucèl o la cabussada d’una raneta estrifava lo silenci matinièr. Dins un rajòl devistèt un bernat pescaire a l’espèra de peissonalha […] En amont l’aiga que cordurava de mièg los codolets sonava cristallina. »

Lo plaser de far petar la lenga, lo plaser de « passejar » lo legeire, lo plaser de contar, de descriure : vaquí la sal, lo pebre e lo saïn de la sopa de Jòrdi Peladan…

Lo roman policièr es una intriga amb un mòrt e un colpable, mas mai qu’aquò : la distraccion, lo plaser, la lenga, lo viatge…