Soi sortit d’Espaliu e d’ara demòri sul Segalar.
Faguèri d’estudis de letras e d’occitan a Montpelhièr
dins lo temps. Aprèp faguèri un pauc lo fotograf,
un pauc l’artista, un pauc lo poèta, un pauc de tot.
Coma fotograf fasiái de maridatges, puèi trabalhèri
pel « Centre de creacion industriala del centre Pompidou
Fasiái de reportatges aquí ; sul monde, suls enfants autistas sustot e aprèp faguèri portur. Èra plan, dins la campanha. Aquò te permet de dintrar dins los ostals, de parlar amb lo monde, de practicar la lenga per de qué aquí, a la campanha, i a encara qualques vièlhs que la parlan. Sinon a costat fasiái totjorn de pintura e de poesia.

Comencèri quand èri jove –a 15 o 16 ans– a escriure de causas en francés e a far de dessenhs. Ai totjorn fait de dessenhs a costat de l’escritura. Puèi aprèp passèri a l’occitan per de qué rescontrèri Rotland Pecot. Fasiá un cors d’occitan e bon me caliá ganhar de punts per de qué en mats èri completament nul donc faguèri occitan [rire]. Bon, es una question d’azard.

Non, l’occitan lo coneissiái mas sabiái pas que lo coneissiái. Lo parlavi amb la miá grand pendent las vacanças, lo dimenge, mas pensavi que tot aquò èra de patoès. Descobriguèri a l’escòla qu’aquò èra una lenga e qu’i aviá de literatura en occitan. Coma me preniái un pauc per Rimbaud a l’epòca e qu’èra un pauc dificil de far melhor [rire], sustot en francés, passèri un pauc per desfís a l’occitan. Per far quicòm
de nòu en occitan.

Aquí sabi pas. Ai passat de temps sens far res perque n’aviái pas ni l’enveja ni lo besonh d’o far. E
puèi i a un moment ont aquò deven un besonh ; un besonh de vida mai o mens. Es un biais de subreviure.
Perque es pas totjorn aisit de viure, de passar lo temps, de se suportar tanben tal coma siás. Segur
que i a d’autras rasons que coneissi pas mas pensi que la mai pregonda es aquesta : de poder dire lo monde, dire cossí lo vesi e d’i trobar una plaça dedins. Per la creacion, a la debuta fasiái un poèma puèi fasiái un dessenh e un jorn un amic venguèt a l’ostal en me disent : « Mas per de qué metes pas los mots dins la pintura ? ». O la pintura dins los mots. Aprèp sosquèri un pauc e finalament soi arribat a far aquò, es a dire una pintura qu’es a mitat escricha, una escritura qu’es a mitat pintada. Comenci d’escriure un mot o de far un traç puèi aprèp tot ven a flor e a mesura, l’un dins l’autre e un amb l’autre.

M’es arribat de far de viatges longs, d’anar passar qualques meses en Etiopia per exemple, qualques annadas en Grècia tanben. E es vertat qu’i a quicòm que m’es dintrat dedins e que fa qu’ai cambiat dempuèi. A un moment aviái un pauc de mal a me sentir plan ont èri donc de trobar d’autres asuèlhs, èra plan. Aquò ajuda a trobar d’autres biais de crear, de dire d’autras causas. Ieu me’n mainèri pas tant qu’aquò mas ai dos o tres amics que coneisson plan çò que fau que me dison « Dempuèi que siás anat en Grècia a cambiat ». Ieu o vesi dins la forma ; per exemple es mai long, amb de frasas que son mai completas, mai escrichas.

« Triste » sabi pas. Non perque i a de poesias que son pas tristas. M’arriba tanben de far de causas risolièras. En francés dison le mal de vivre. Benlèu i a quicòm d’aquò. Per de qué i a una rason mai pregonda que lo fach de far partatjar una istòria. S’aquò es pas de tristessa, aquò es de rapòrt al monde, de rapòrt a la lenga, de rapòrt a cossí te situas fàcia a las personas, fàcia a l’amor…

Benlèu òc. Cal que i aja quicòm de pesuc per escriure. Aqueste pes pòt èstre quicòm de comic tanben. Mas cal qu’i aja quicòm que te pesa dessús per te forçar a passar sul papièr, a ne far quicòm, perque siquenon es pas la pena. Es una responsa, n’i a d’autras. Aprèp, soi un pauc atipic quand mèma dins lo monde occitan per de qué soi pas afogat per la defensa de la lenga se vòls, soi pas mai militant qu’aquò. L’èri mas bon amb lo temps me soi mainat que lo mai important èra de far de creacion. Après, la lenga, pensi qu’es arribada a un tal punt que se i a quicòm de salvat, serà quicòm mai que ne sortirà ; passarem a una autra lenga. Ieu soi entre dos mondes aquí.

I a de tot finalament. D’un costat quand aviái 25 ans, i aviá mai de monde que la parlava naturalament. Mas çò que i a de melhor ara es qu’es mai viventa per de qué i a tot un fum de grops de musica qu’existisson, de joves que van a l’escòla, que van a l’universitat per l’aprendre. Quand ieu èri a l’universitat per far occitan, i aviá pas grand monde. Aquò a cambiat. I a mai de causas que se fan segur, es mai integrat dins la vida normala. Quand m’arriba de far d’exposicions i a plan mens de questions sus la lenga e sul fach qu’escriga de causas en occitan qu’abans. Mas cresi qu’es en trin de venir quicòm mai. Mas es normal, las lengas son fachas per morir donc i a una evolucion que se fa, una evolucion normala e soi pas forçadament afogat a defendre la lenga de ma grand e tot aquò. Ieu pausi una pèira sus la miá dralha.

La Mòstra aquò èra dins las annadas quatrevints a nonanta dos, quicòm atal. Èra menada per Feliz Castan qu’aviá de teorias interessantas e an aquel moment èra lo sol a donar la possibilitat a de creators occitans pas coneguts d’expausar. Aviá creat lo luòc per las arts plasticas occitanas, aquí amb una reflexion de critica. Es pas pro conegut al nivèl nacional mas per ieu es qualqu’un que faguèt un trabalh d’una importància egala a de monde coma Pierre Restany per exemple. Èra lo sol a aver una reflexion generala sus la creacion dins lo sud de França e a ne far una articulacion internacionala. Castan explicava que i aviá de causas que se retrobavan pas que dins l’art del sud de França, de caracteristicas comunas.

Un messatge ? Segur, siquenon escriuriái pas. Mas dins lo biais qu’ai de far, lo biais qu’ai d’escriure,
lo messatge es pas formulat clarament, es pas clar, es pas plan clar tanpauc per ieu…. Ensagi de me dire,
de me dire ieu, es totjorn quicòm de complicat. Escrivi pas de poesia dirèctament amb de messatges dedins per de qué s’aquò’s tròp dirèct, te daissa pas de pòrta de sortida finalament. Ieu espèri que dins çò qu’escrivi i a mai d’una lectura possibla. Cadun i pòt trobar çò que vòl e es pas una escritura politica o alara es politica mas al sens dels grecs ancians es a dire una escritura de la ciutat, del monde. Ensagi de dire un pauc cossí vesi lo monde, cossí lo monde m’arriba dessús, dins aquel sens es una escritura engatjada… S’aviái pas escrich en occitan, l’auriái fach en una qualqu’autra lenga, benlèu pas coneguda. Per de qué tròbi que las « grandas lengas » me permetrián pas de dire las causas coma las disi. La lenga es
tanben coma una pasta. I pòdes anar dedins e pastar, coma una pintura, la pòdes remesclar, la virar d’un costat o de l’autre. Es un utís. E l’occitan me sembla mai dubèrt –a causa de la siá situacion– per la creacion. Es per aquò finalament que causiguèri l’occitan per de qué i aviá quicòm de dubèrt. Mai qu’en francés.