A cada esquira son batalh
A cada esquira son batalh
O, a cadun lo son ! Atau disen aquiu en Gèrs, sense galejada, qu’èm en un país de campanas.
De tostemps enlà campanaires an hèit ausir d’en haut deus cloquèrs-muralhas totas menas de melodias dab campanas jogadas bèth temps a mantuns còps a la man : torrom-borrom, trindolèras, trangadas, tombalèras, truquetas, carrasquets o cascaròts, e que sabi jo, que sian de musicas religiosas a l’escasença de funeralhas, nòças, batiaus, o que sian d’aires populars de hèsta entà plàser au monde plan desparièr amassat suu pati de la glèisa. Pr’aquò lo prètzhèit deu carrilhoaire n’èra pas agit e, tanplan, obrèrs de fonderias s’i hasèvan d’en pertot entà hornir a las campanas las quate nòtas que pòden carrilhoar.
Musicians campanaires s’i gahèn entà horgar un repertòri adequat que pòt anar, ça ditz, de 6 a 87 melodias, la particion mes anciana que seré la de las sèt sonerias de Tolosa : aquera que conda lo martiri de Sent Sernin en 250 ! Vertat qu’an plan cambiadas las causas ara que los campanaires an deishat la plaça a la mecanica mès n’i a que disen que la campana dab lo tambor e la flabuta son estats deus prumèrs instruments de musica. Uei encara, quan s’i hica l’aurelha, podem de còps ausir d’aires mes profanes que tringan, drin a l’amagat, au bèth miei d’un angèlus, tau coma ací au vilatge, quauquas nòtas deu Se Canta. Aquò tà nos remembrar ça’m par que la tèrra e lo cèu s’endevienen, e que la musica de las campanas n’ei pas hèita sonque tà nos deishudar a las clicas !
Ac sabèvan tot aquò lo monde paisan d’autes còps quan trobèn la cavilha en boès deu jun tà ajudar au trabalh deus bueus que hasèvan las arrecas en penent, deguens la tèrra dura deus costalets de Gasconha, e qu’i ajustèn, per dessús, lo bejoet. Aqueth dequerò qu’anava tringar dens pertot en Savés e Lauragués abans lo tractor. Utís e ornament a l’encòp, lo bejoet se botava suu jun deus bueus. Èra de boès sovent pintrat de colors vivas e de forma ogivala alongada, e sustot equipat au deguens d’ua seria d’esquiras. Atau portat peus bueus, los ahiscava a tirar dret e servishèva a reconéisher l’atelatge, que sia deu pelharòt, de l’estamaire o deus vesins a l’entorn, pr’amor a cadun la soas, totas las esquiras qu’avèvan lo lor son pròpi. Fòrça simbolica tanben, se vesèvan atau los bejoets a las hèstas tradicionaus e a cada 16 d’agost, lo dia de Sent Ròc, quan se benesivan los atelatges. Pr’aquiu quauques valents ahuecats ne hargavan encara per plaser e tà la memòria deus temps ancians, mès adara los cau anar trobar a l’Isla de Baish au Musèu europèu d’art campanari : i senhoreja, enter mantuas autas, ua colleccion unica de bejoets, eths qu’aperam tanben suberjoets, cloquèrs de jun, cluquets o cluqueròts tà hèr lo ligam dab los campanèrs de paret deu país. I podem tanben huelhetar lo liberòt suu bejoet deus amics deu musèu, e i legir lo poèma en òc deu Josèp Idrac (1951) tà ne díser la soa nostalgia :
Paisans de L’Isla, de Gimont e Montferrand,
De Colonha, de Lombèrs, de Samatan,
Vos avètz pas encara perdut le berret,
Mes qu’avètz donc hèit deu tan polit suberjoet ?
Dus noms que tornan sortir quan parlam deus bejoets. Lino Sartori (desapareishut en 2016) que’n hasèva en amator e que’us presentava a quauquas batalèras. Jacques Bernadet, paisan eth tanben, que n’a enqüèra la bòrda plea e la soa colleccion qu’ei sovent expausada, especiaument au Musèu europèu d’art campanari de l’Isla de Baish.
Superjoet de Pinçaguèl (Nauta Garona) de campanas multiplas e motius de treule, conservat au musèu de Lorda.
