Seleccionar una pagina

Au cornèr de las sciéncias

0 |

La sheisau extincion en massa

La vita sus Tèrra qu’ei ua succession de desvolopaments dab quauques accidents màgers qu’apèran extincions en massa. Que corresponen a la desapareishuda de 75% au mensh de las espècias animaus o vegetaus. Ne son pas heitòtas d’un centenat d’annadas, mes meilèu crisis qui pòden perdurar mei d’un milion d’annadas. La Tèrra que coneishoc cinc extincions en massa. E la sheisau que sembla en cors.

La geologia que mos assabenta sus aqueras hèitas. La prumèra (445 milions d’annadas a) que correspon a ua glaciacion. Benlèu la consequéncia de l’implosion d’ua estela o de granas erupcions volcanicas (teoria de D. Jones, 2017). 85% de las espècias desapareishen. La dusau (360 milions d’annadas a) que muisha un rescauhament climatic hòrt (teoria de J. Marshall, 2020) dab ua reduccion de l’estrat d’ozòn e ua invasion de plantas ditas vascularas. 75% de las espècias que desapareishen. La tresau (250 milions d’annadas a) que tua 95% de la vita marina e 70% de la vita sus tèrra. La calor qu’ei extrèma (50 a 60°C a l’equator) pendent 5 milions d’annadas (estudi de 2012). Aquera epòca que viu un fenomèn geologic excepcionau : tots los continents que s’amassan en un sol subercontinent. Las causas de la quatau (201 milions d’annadas a) que son ahumadas (i a mes d’ua teoria) mes qu’an trobat grans dòsis de mercuri qui confirman au mensh las erupcions volcanicas de l’Atlantic. Fin finala, la cincau (66 milions d’annadas a) que tua, entremei d’autes, los dinosaures. La causa màger que seré l’impacte d’un asteroïde a Chicxulub, Mexic (teoria de 2010) perlongat per lo volcanisme de Deccan, Índia (teoria de G. Keller, 2014).

Lo biologista american Paul Ehrlich qu’evòca lo prumèr la sheisau extincion en massa, uei aperada l’extincion de l’Antropocèna (èra de l’uman). Qu’auré començat a plaser, 10 000 ans a, dab las cremadas dens la preïstòria, puish dab lo desaplom enter animaus casalèrs (neurissatge) e sauvatges, las suberespleitadas e las deforestacions, e adara dab las pollucions, la transmission de malaudias e la suberpopulacion umana. Tà aver ua imatge deu noste impacte uei, 96% deus mamifèrs son umans + bestiar + animaus de companhia, contra 4% d’animaus sauvatges, 70% deus ausèths son poralha !

N’ac cresetz pas ? Qu’emplegan l’Indici Planeta Viva (IPV), tà comptar lo nombre de vertebrats (ausèths, mamifèrs, reptils, amfibís, peishs). Lo resultat que muisha la desapareishuda deus animaus que s’accelèra desempuish la mitat du sègle XXau : 60% qu’an desapareishut enter 1970 e 2014 (Rapòrt IPBESIntergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services a l’ONU, 2019). Un milion d’espècias que son menaçadas.

Quina consequéncia per l’uman ? L’òme ne seré pas condemnat a l’extincion. Mes coma víver sense los vegetaus que consumin lo CO2 e fabrican l’oxigèn, o los insèctes qui pollinizan las culturas ? Que pensar de la hamièra e la malaudia ?

Auta question : podem guardà’s d’aquera catastròfa ? Òc, responen los expèrts en emparar espacis sauvatges, en cambiar l’agricultura e la consomacion.

Òu, plan lo bonjorn ! 👋
Aquò fa plaser de te veire rebalar per aicí.

Sabes que te pòdes marcar a la letra d'informacions del Diari ? Basta d'un mail per te téner al fial de çò que pareis, magazines, articles e mai !

Pas d'espam ! Mandam 1 a 2 letras per mes, pas mai. Legís nòstra politica de confidencialitat per ne saber mai.

A prepaus de l'autor

Anne-Pierre Darrées

De formacion scientifica, Anne-Pierre qu’a trabalhat en grops internacionaus. En tornar tau país, que’u semblèc evident d’obrar per la lenga, indissociabla de la cultura e de l’identitat d’un pòble. A l’Escòla Gaston Febus, qu’ei en carga deu libièr e de la promocion de la cultura gascona sus internet. Qu’ei tanben secretària de las Edicions Reclams e presidenta deus Amics de Ràdio País en Comenge. Los sons motors : la nautat, lo cant liric, la literatura, los Pirenèus, la Gasconha.

Soscriure
M'assabentar quand
0 Comentaris
Retorns en linha
Veire totes los comentaris

Crompar Lo Diari

Los pòdcasts

Los darrièrs clips

Cargament...

La letra del Diari

Òu, plan lo bonjorn ! 👋
Aquò fa plaser de te veire rebalar per aicí.

Sabes que te pòdes marcar a la letra d'informacions del Diari ? Basta d'un mail per te téner al fial de çò que pareis, magazines, articles e mai !

Pas d'espam ! Mandam 1 a 2 letras per mes, pas mai. Legís nòstra politica de confidencialitat per ne saber mai.