Jass
La nòta blava e los negres e blancs de la fotografia cresquèron amassa : d’imatges enfumats, cavats d’ombras tragicas, rehauçats de lums redemptors. Lo son que vegèremThe sound I saw, Roy DeCarava, fotograf afroamerican, annadas 60, publicat sonque en 2001 es granulós, bolegat, coma per plorar las dolors, las umiliacions, los esquices del combat per qu’espelisca una dignitat. Asagat d’una energia desesperada, lo jazz esposarà totas las culturas que sabon çò que cridar vòl dire. D’unes musicians, coma per exemple Andrieu Minvielle e Bernat Lubat, usan del blues o del swing de la lenga per entremesclar naturalament jazz e occitan.
Jazz occitan. Avantgarda e patés ? D’unes poirián pensar que son dos mots mal apariats. Pr’aquò, ieu, cresi que quicòm de la meteissa saba raja dins las catacombas de la lenga nòstra e del jazz. Es res mai qu’un sentiment personalSembla que Roman Baudoin aja la meteissa intuicion : lodiari.com/arrehar. Mas sufís de dobrir un diccionari : quantas variacions per un mot, quantas interpretacions pròpias a cada idiòma ? Lo diccionari del jazz a sos estandards que lo musician respècta e trissa per ne balhar un autre imatge, pas totjorn fidèl, una autra clartat, una autra negror, una autra color. Son doas lengas que, per fòrça, a la punta de lors desillusions, es a dire a la debuta d’un espèr, gausiguèron de se desrabar de la nòrma regda d’una acadèmia. L’usatge desbòrda la règla. La conversion puslèu que la particion. Es una definicion de la poesia. E de fach, los jazzmen occitans, los reconeguts coma talsLubat, Minvielle, Leïla Martial e mai d’autres., mas tanben los aculhits demest los gigants de « la granda cançon francesa » coma Nougaro, Trenet – e mai Brassens, cantaire de jazz perqué pas – son aclamats per un emplec libre e poetic de la lenga, « poïetic » coma canta Lubat.
Atal de Toulouse Street, Nòva Orleans, vila dels Marsalis, fins a Marciac que faguèt una estatua a WyntonWynton Marsalis, trompetaire nascut en 1961 a La Nòva Orleans, pairin del festenal Jazz in Marciac, autor d’una Marciac Suite., i auriá pas que tres passes de dança, un triangle de jòia dolorosa. S’i anatz, al festenal de Marciac, se pòt qu’i trobèssetz un tipe del país per vos demandar se sètz venguts pel « jass », dins la prononciacion occitana qu’adocís las « z ». Jass, jaç, jazz ? L’etimologia del tèrme es incèrta. Unes artistas de primièr plan – Archie Shepp n’es un – tenon l’ipotèsi occitana coma veridicaGuy Lochard, Le terme jazz, Citizen Jazz, 02/06/2014, de legir sus lodiari.com/jazz : « jazz » coma « jaç », coma un marrit lièch o un bordèl, coma los luòcs de perdicion de Loïsiana ont nasquèt aquela musica, benlèu tenguts per d’immigrats occitans o catalans.
Atal Occitània auriá « dins sas tripas una botiòla de jazzClaudi Nougaro, Toulouse. ». Per pròva, las Victòrias del Jazz 2021 consacrèron lo grop occitan San Salvador… dins la categoria « musica del Mond » !
Fòtos : Sylvain Beragnes
