Viure e morir en montanha
Aqueu dorsier tematic sus la mòrt es l’escasença de vi parlar de la sortida recenta de La vie dans le haut-pays niçois de Pascal Colletta. Sota-titolat Vivre et mourir en montagne, aqueu libre evòca « la vida, ò pusleu li vidas […] dai temps que Berta filava », quora li montanhas rapresentavon 75 % de la populacion dei Alpas Marítimi.
Pascal Colletta, autor de ficcion ma finda testimòni de la vida rurala d’Ilonsa, lo sieu país, e de la valada de la Tinea, a recampat en aquel obratge mai de 15 ans d’articles, de collectatges, de sovenirs. Coma a la sieu abituda, Colletta pòrta una reflexion sus lo passat e l’avenir, la riba de mar e lo país aut, la tradicion e la modernitat.
Per aquelu que non conoisson aqueu vilatge e per ben acapir la seguida, l’altituda la mai bassa d’Ilonsa es de 350 m mas lo cloquier de la glèia es à 1 250 m d’altituda. Cen que, coma lo vas veire car lector, complica lu traspòrts, sobretot en una comuna qu’a vist la sieu premiera rota quitranada en lo 1948.
Per revenir a la nòstra temàtica de la Mòrt e dei sieus rites doncas, quora un Ilonsenc petava fòra dau vilatge, en una campanha o un masatge, lo calia anar querre, a la fòrça dei braç, dont èra. Lo pèjor èra quora un barrava lu uèlhs en Ironha, localitat situada à basta 5 quilomètres mas 700 mètres de denivelat mai bas que lo vilatge e doncas que lo cementèri. Vequi cen que Fortuné Ciamos d’Ilonsa cuntèt à Pascal Colletta (en grafia de l’autor) :
E pi de còus que i’a la mouort nous fa virar la testo… Ce qu’es ariba en à quatre jouves vengus querre un paure vièi qu’aviò badaia lèins uno campagno que si sounavo « Lou Cougne ». Li soun anas coumo de coustumo, coumo lou vouol la tradiciou, coumo un dever d’ome. Aribas sus lou luec, lous « pourtaires » an aremarca lou mouort. L’ome èro sec, alounga sus lou ventre, denant la pouorto de soun cabanou.
Alouro en fach ce que chaliò faire : lou signe de crous e de preguièros bèn venguòs. Après, l’an charja adaise sus l’eschalo e an mai rapiha lou chami d’en Ilonso. Ma toutuno lou malurous n’èro rè laugièr e l’agouniò s’ameritavo bèn uno pavo. A « La Couleto », counouissu pèr agué uno bouono fouont bèn fresco, lous quatre jouves an decida de si pavar uno vòuto. An laissa lou paure ome sus un pouost un pau clot e si soun avesinas de l’aigo tant vourguò. Sus lou còu, coumo buvion, an senti un bousi stranie darrièr elous. Pèr saupre ce que si passavo si soun vitou vitou aregis e an vist lou mouort que boulegavo.
Lou ressussita lous a regarjas e a dich adaise :
-Sien aribas ?
Lous quatre jouves, an respoundu en tremoulant :
– Noun, pas enca, pas enca !
La vido e la mouort soun toujourn, encò, bèn ligaus.
Vera ò non, volii saupre cen que n’ensenhava aquela istòria e ai alora contactat Pascal Colletta. Per eu, l’idea de la mòrt es devenguda aseptizada, degun nen parla, lu mainaus la veon pus. Lo monde era acostumat en aqueli societats rurali e veíon la mòrt coma un prolongament de la vida.
La religion segur avia lo sieu ròtle embe la promessa dau paradís mas li mascas, e autres personatges sus la brua tamben, s’apropriavon lo poder d’aquela transicion, d’aqueu passatge e ajudavon li populacions à l’acceptar.
Per acabar d’un biais mai joiós, aquela istorieta mòstra finda que si podia rire de la mòrt, meme en aquelu país pietós, dont la vida èra dura mas la solidaritat mai fòrta.
La vie dans le Haut-Pays niçois
Vivre et mourir en montagne.
Pascal Colletta
Mémoires Millénaires, 2022
112 paginas
22 x 22 cm
18€
ISBN : 978-2-919056-77-4
