Un metòde del perfièit occitanista ?
Arriba de còps, en país tolosenc, suls inquets, de trobar un libre en occitan. Generalament, lo vendeire es plan en pena per vos explicar çò qu’es, mas a vos, occitanista, vos balha una crana impression d’existir al mièg de tot çò que lo monde vòlon pas mai : las maquinas per far lo pan, los banhs de pè a bullas, los jeans talha 34 o los nº1 ofèrts de cada novèla colleccion de las edicions Hachette. Lo libre occitan ven del còp superflús, coma tot aquel demai, mas existís perça que es estat un besonh a un moment donat e que passèt de mòda… Vòl dire que foguèt de mòda a un moment, doncas ?!
Tantas emocions e reflexions doncas que passan pel cap al moment de crompar un libre en occitan sus un inquet. Es aital que me venguèt entre las mans aquela revista titolada Pedagogia Occitanista. Espèri que los que legisson aquesta cronica an pas totes mai de quaranta ans e que me diràn pas « ben, òc, coneissiás pas ? ». Non, coneissiái pas aquela publicacion de las annadas 80, e coma soi trentenària, ai una afeccion intima per çò que se restaca a mon enfància que me faguèt sul pic considerar aquel objècte coma « vintage », tant coma o auriái fait per una emission del Club Dorothée.
Mas en defòra de l’aspècte sentimental que me menèt a legir plan menimosament aquela revista, devi dire qu’un còp d’uèlh dins lo retrovisaire fa de ben de temps en temps. Imaginatz un moment que sètz tornats dins las annadas Giscard. Imaginatz qu’Andriu Lagarda e Jaume Serbat son los dos sols conselhièrs pedagogics de l’acadèmia de Tolosa. Lo primièr, professor de collègi, a pas qu’una descarga de mièg temps per anar rendre visita als regents. Lo segond barrutla dins Tarn e Garona per vistalhar 500 classas demest las 700 qu’existisson. Imaginatz qu’a cada còp, se sentisson obligats de se justificar de lor plaça, definir lor ròtle, quitament « portar la pròba que l’occitan es pas un patés, nimai una lenga inventada ». Imaginatz que l’ensenhament se fa dins un encastre ont « i sèm simplament tolerats e que nos i sentissèm pas en cò nòstre ». S’imaginatz aquò, la colèra vos montarà segurament. Se sètz tròp jove, vos diretz benlèu qu’aqueles occitanistas jògan encara a las victimas. Devi avoar que m’o diguèri, de còps. Mas a me tornar cabuçar enrè, dins aquela epòca pre-miterrandiana, me disi ara que lo sentiment d’injustícia aviá plan de que botar en colèra.
Cresi ben qu’es a aquesta epòca que l’article 2 e sas empachas foguèt portat a la consciéncia dels occitanistas. En efièit, lo president Valery Giscard d’Estaing se vei atribuir lo « prèmi de l’ase bastat » per una publicacion al Jornal Oficial del 29 de genièr de 1981 que ditz « Le Gouvernement français déclare, compte tenu de l’article 2 de la Constitution de la République Française, que l’article 27 [du pacte international relatif aux droits civils et politiques] n’a pas lieu de s’appliquer en ce qui concerne la République ». Las majusculas son marcadas ont cal ! E aquel famós article 27 disiá : « Dans les États où il existe des minorités ethniques, religieuses ou linguistiques, les personnes appartenant à ces minorités ne peuvent être privées du droit d’avoir, en commun avec les autres membres de leur groupe, leur propre vie culturelle, de professer, et de pratiquer leur propre religion, ou d’employer leur propre langue ». E òc, la supremacia de la Republica passa al delà d’un pacte internacional… Lo còp d’uèlh dins lo retrovisaire, rassegura d’un còp : i aguèt d’avançadas al nivèl de la consideracion de la lenga occitana. Mas d’un autre costat, i descobriguèri que la DRAC aviá de qué finançar lo trabalh d’un dotzenat d’animators per intervenir en musica tradicionala dins las escòlas e licèus. I descobriguèri tanben que las questions pedagogicas a pròprament parlar an gaire evoluat : quines supòrts utilizar ? Cossí far per pas aver las oras opcionalas al moment que los dròlles manjan ? E sustot descobriguèri una critica cinematografica signada d’Eric Fraj ont se tractava d’un primièr long metratge en occitan, una granda primièra, Histoire d’Adrien. Mas quantas autras criticas cinematograficas d’aquel escantil aguèron l’escasença d’èstre escritas dempuèi aquelas 36 annadas passadas ?
Per tot dire, quina conclusion tirar de las avançadas d’un costat e dels recuols de l’autre bòrd sens venir vulgar ? Simplament que lo còp que ven, ensajarai benlèu de parlar d’un libre que serà de literatura per se poder evadar e somiar ?
