Malaterra – Felipe Carrese
Lo generic dau film
Malaterra
Malaterra. L’òbra negra de Felipe Carrese, la descurbèm en 2003 sus leis ecrans pichons. La nòta d’intencion explica : « Una dei particularitats d’aqueste projècte originau es qu’una granda partida dei dialògs es parlada en occitan. Aquesta chausida pega au realisme istoric e geografic essenciau a la desmarcha narrativa e artistica dau film, l’istòria se debanant en 1916 dins un mas isolat deis Aups de Nauta Provença ». Veguem veire lei promessas de son generic…
Malaterra, filme occitanista ? Òc. La cançon es compausada per Massilia Sound System. Comic Strip, l’ostau de produccion, es marselhés. Lei coproductors son còrses e provençaus. Lo scenari es escrich a tres mans ambe l’apondon fòrça important d’Eliana Tourtet, jornalista a França Tres per l’emission Vaquí, chausida per l’autenticitat lingüistica. Lo casting es tanben occitanista. L’actor principau, Rogier Pasturèu, jòga Leon Morgon. Escriu de peças per lo teatre de l’Aubatròs a Carpentràs. Lea Coulanges, de la mema tropa, viu de son mestier en Provença. Lo personatge de Batistina es abitada per la chata de l’autor Pèire Pessemesse ; ensenhada dins lo bilingüisme, resta una locutritz naturala. Enfin Felix, jogat per Laurenç Revèst, es un joine que presentava Vaquí. Son d’artistas de l’ombra, professionaus, essenciaus a la societat nòstra, d’una qualitat remirabla, populars au país, mai oblidats per la television franchimanda. Comprenèm la volontat fèra de lei faire trabalhar.
Filme istoric e sensible ? Òc. La chausida dei noms pega a l’istòria. La religion marca lei noms coma Maria-Celesta (es illuminada) ò Leon Morgon quora l’etimologia dau mòt Malaterra anóncia lo malaür. Lei fotografias jaunas sotalinhan una nostalgia istorica. Sepia d’imatges de carta postala d’una Provença passada. Aquelei fotografias son de Felix. Sei sovenirs presentan un personatge sensible. Lo veirem dessenhar per la seguida. Aqueu sentit de nostalgia passa per la musica trista de Massilia e s’acompanha d’un moviment de camèra lentós, travelling sus una paret onte son placardats aqueleis imatges. Situar la narracion dins l’espaci e dins lo temps, vaquí lo ròtle dau generic. Demest lei cartas postalas e lei fotografias de la paret, vesèm de peluts au front, de canons, d’imatges d’arquiu que servon a mostrar l’autenticitat de la narracion.
Western modèrn ? Segur. Es una òbra de cinèma, utiliza sei còdis. Lo nom dau realizator marca la fin dau generic. Carrese es cinefile. Malaterra es la debuta d’una seria qu’utilizarà una lenga regionala mai, cinematograficament parlant, lo grafisme dau títol dessenhat dins de letras capitalas nos fa pensar ai « wanted » dei westèrns. Capelada. Dins un format pròche dau cinemascòp, fa referéncia au genre per la presa de vista de paisatges bèus onte corron lei chivaus e leis òmes. L’estile american sublima Provença. Es aquesta mescladissa de sensibilitats que nos restarà d’un artista marselhés deis amiras universalas.
Quora lei jovents rescontravan
Rogier Pasturèu
Au debut dei annadas dètz, lo comedian Rogier Pasturèu se desplaça au collègi d’Aurenja. Leis escolans alestisson una tiera de questions. Ai tot enregistrat. Escambi bilingüe. Inedich. En omenatge a Felipe Carrese. En exclusivitat per Lo Diari.
Coma vos a chausit Felipe Carrese ?
I a agut un casting. Una entrevista amb eu. Parlava pas provençau. Li aviá Eliana Tourtet. Faliá quauqu’un que parlèsse e que siá comedian. Lo casting èra a Marselha. Èra pas segur que se faguèsse. En causa dei dardenas.
Quant de temps durèt lo rodatge ?
Lo rodatge durèt quatre ò sièis setmanas. Sabe pas plus. Aneriam a Noguier, dins lei Basseis-Aups. Tot çò que se passa defòra dins lo campèstre es estat rodat amondaut. Puèi siam davalats a Marselha. Totei lei tecnicians èran a Marselha.
L’avètz vist quant de còps lo film ?
Lo filme l’ai vist mai d’un còp. Lei dos ans que lo film sortiguèt, li aguèt de projeccions privadas. Pas talament de promocion. Èra un eveniment. Es un film que faguèt de bruch. Soventei fes, convidavan la chorma tecnica. Avèm virat dins totei lei país de lenga d’Òc (en Gasconha, en Lengadòc-Rosselhon, en Provença…). Siáu estat susprés per lei regents qu’estudiavan lo film en classa (en Peiregòrd, d’en pertot).
Vos agradava l’istòria ?
Òc, l’istòria dau film m’agradava. L’episòdi dei champinhons, per exemple. Pasmens, me pensave que lo debanament dau scenari èra pas logic.
Coma se passèt l’escritura dau film en provençau ?
Es Joan Pèire Belmon (NDR : òme de ràdio e de television en Provença) que demandèt au scenarista de lo faire en provençau. Demandèron a Eliana de faire la reviradura.
Qu’es la critica que podètz faire de Malatèrra ?
A la debuta aguère crenta de la vision dura dau país. Mai èra violent coma aquò a l’epòca. Se saup qu’au mieu, una femna donèt de manjar seis enfants… a sei pòrcs.
Parlatz provençau a l’ora d’ara ?
Quora pòde, parle provençau. Dins ma vida de totei lei jorns. Ai totjorn quauquaren de païsan. E parle provençau ambé lei païsans.
Per Matieu Poitavin
Darnier testimòni
L’ai convidat en 2019, Felipe Carrese. Se siam rescontrats un còp a Aubanha per parlar dau mestier de scenarista. Tota la chorma dei cinefiles d’Aurenja li avián reservat una bèla sala de cinèma l’an passat. Una jornada omenatge a Malatèrra, segur, e deviam passar la màger part de sei produccions (ambe Liberata, son filme en còrse). Puei tombèt subran malaut. Quora nos escriguèt qu’èra pas segur de sortir de l’espitau, l’avèm cresegut, èra un òme franc, èra un cineasta mai jogava pas la comèdia. Son darnier scenari èra ben negre, pecaire. L’òme èra un escrivan e un scenarista flame e lo radier còp qu’avèm discutit, me diguèt son patiment de veire sei projèctes refusats perque èran pas pron parisencs. Avèm retardat la data. Avèm esperat e avèm mancat de coratge per organizar aquela jornada sens eu. Vaquí lo darnier mòt que li escriguère sus son Messenger :
« Adieu Felipe ! Ambe Malaterra, tornas la dignitat au cinèma occitan. Gramací per ton coratge e ta vision en tecnicolor. En tecnicolor. »
Èra lo sièis de mai.
NDLR : Felipe Carrese defuntèt lo 5 de mai de 2019.
Per Lea Coulanges
Felipe Carrese
Lea Coulanges jogava Apolonia dins Malaterra. Aquí se soven dau realizator Felipe Carrese.
Rescontrère Felipe durent lo casting de son telefilme Malaterra e sabiáu pas encara que me donariá lo ròtle e encara mens quau podriáu jogar ; m’aviá mandat de dialògs, escrichs en occitan, e me remembre ben leis aver preparats pron seriosament, emai s’ère una acostumada de la lenga, l’aviáu jamai parlada sus un empont ò davans una camèra. S’estransina lo comedian pendent lo casting, soventei fes aquò se passa dins un burèu, dins una proximitat fosca e un contèxt qu’a pas ren de veire ambe lei situacions dau telefilme. Ben qu’aguèsse de mestier, fasiáu pas la fièra. Felipe nos a fach jogar aquelei scènas d’un agach doç, benvolent ; pasmens èra un enjòc dei bèus per eu mai ai pas jamai sentit de tension personala, èra en totala empatia ambe leis actors. Avèm jogat una mema scèna mai d’un còp e tornamai, me donava d’indicacions, de jòc, de votz, d’agach, fins a çò que me digue qu’èra bòn per eu. Aviá capitat a me faire oblidar lo burèu, lo bruch de la carriera, la preséncia de Teiric Aflalou, lo productor. Lo rodatge es estat d’un bonaür grandaràs, amb una chorma dau tròn de Dieu (ie fau sempre mon omenatge, un còp de mai, aquí).
Aviáu lo projècte de ie prepausar un scenari d’escriure sus leis alsacians caçats per lo regime nazi en 1940 (l’istòria de mon paire) mai lo coquin de sòrt es testard e nos laissèt orfanèus. Felipe èra un realizator biassut, escrivan de tría e aviá de qualitats autras qu’ignore mai çò que gardarai d’eu es aquela largueza dei bèlas, aquela disponibilitat que lo fasiá venir a cada projeccion de Malaterra dins lei vilatjòts mai luenh, d’un sorrire luminós qu’èra sieu.
