Aubrac : cinquanta contes cinquanta ans aprèp
D’unes dison que lo reviscol d’Aubrac ven d’aquí.
Çò segur es que, dins las annadas 60, lo CNRS e lo Musèu nacional de las Arts e Tradicions popularas menèron sus Aubrac e sos tres departaments (Avairon, Losèra, Cantal) un programa de recèrcas. L’enquèsta collectiva faguèt venir sul planastèl un vintenat de cercaires dins d’especialitats divèrsas : geografia, geologia, etnologia, etnografia, agronomia, ecologia, economia, lingüistica…
Es aital que, de 1964 a 1966, arribèt Marie-Louise Tenèze (1922-2016), etnològa, especialista, ja, dels contes de tradicion orala e de lor classificacion… que recampèt en francés e en occitan (e mai coneguèsse pas la lenga) de contes, d’istòrias e tradicions…
Perqué venián aqueles cercaires sus Aubrac ? Per servar quicòm qu’anava desaparéisser : l’amontanhatge, los masucs, las tradicions… Mas èra pas òra de passar del musèu e del folclòre a l’avenidor ? Los cambiaments, ja, èran aquí…
La totalitat de las enquèstas foguèron publicadas ; la publicacion comencèt en 1970 e s’acabèt en 1986 ; al total uèch tòmes.
Aqueles volums anèron sovent dins las bibliotècas… saique plan sovent i dormiguèron, tranquils. Question : levat qualques excepcions personalas, quantes foguèron sus Aubrac a los aver legits, quantes a los legir uèi ?
Mas l’essencial èra ja fach dins las mentalitats : se tant de cercaires davalavan de París per estudiar la region, aquò èra que i aviá aicí de riquesas. Òm podiá aver l’estima de se, èsser fièrs : se podiá far quicòm !
***
Tornem als contes e a Marie-Louise Tenèze, mai de cinquanta ans aprèp… Letras d’òc ven de publicar, jol títol Contes d’Aubrac, un pauc mai de cinquanta contes, amb la transcripcion dels enregistraments d’epòca, sens cambiar res ni de qualques francismes, ni d’esitacions o bruches de l’environa sus una pagina ; sus l’autra pagina una revirada mot per mot en francés. Un trabalh d’edicion realizat per Josiane Bru, etnològa que trabalha a l’École des Hautes Études en Sciences Sociales (Centre d’antropologia, Tolosa), una autra especialista dels contes populars…
Çò qu’interessèt Marie-Louise Tenèze son, plan segur, aqueles sovenirs e racontes de tota mena dels ancians d’Aubrac, mas tanben lor biais de contar ; avián una sola consigna : dire pas que çò qu’avián entendut e doblidar çò qu’èra estat legit… Foguèron enregistrats, de còps filmats e fotografiats pendent que contavan.
Aital se pòt comprene melhor la transmission d’una cultura e la plaça de la tradicion orala e de sos contaires.
***
L’interès d’aqueles Contes d’Aubrac es evident : las istòrias e legendas, los racontes e sovenirs mas encara lo biais de contar, la lenga.
D’unes racontes son coneguts endacòm mai, d’autres prenon una coloracion locala, d’autres encara son del luòc. D’unes, per exemple, parlan de la legenda del lac de Sant Andeòl, de la campana dels perduts o dels monges del monastèri-espital (e pas totjorn a lor avantatge !) sul famós camin de Sant Jaume…
Tot un país, en contant, se conta el meteis.
