“Lo lop d’Irati” de Marcel Abbadia
Lo lop d’Irati
Marcel Abbadia
L’istòria que’s debana en bèth miei de la Hauta Sola, paisatge de seuvas e de ròcas. Un Bascoat hèit de clòts pregonds e dangerós e de cajolars de pèiras d’aulhèrs.
Un endret perfèit entà se n’anar passejar en familha ; qu’ei plan çò que’s pensa hèr la familha que seguim dens aqueste roman e que s’a logat un giti a Irati, au pè deu majestuós Pic d’Ania.
Mès au long d’ua passejada de cap au Pic deus Escalèrs, Lèni (9 ans) e lo sué cosin Dariús (8 ans) que vesen un animau que ne’s pensavan pas véser. Un lop !
Ja, la neit passada que l’avèvan ausit a cridar, mès arrés n’i volèva pas créser.
Un lop ?… Ací, a Irati ? E d’on veneré ? D’Italia peu Mercantor ? E perqué pas d’Espanha peus Monts Cantabrics ?…
Mès l’istòria que balharà rason aus dus dròlles, un tropèth d’aulhas (lo segond en duas setmanas) qu’ei estat decimat : un vintenat de bèstias escanadas o cadudas de las penas.
Deu temps que los guardas deu Parc e amian l’enquista, las tensions que montan de totas parts entre los militants ecologistas representats per Eric Pelentin, e los pastors que, b’ac sabem ben, vesen d’un uelh maishant l’arribada sus las loas tèrras d’un gran predator tau coma l’ors o lo lop.
Qu’assistim a debates apassionats entre lo deputat Joan Laplaça, eretèr de la tradicion pastorala, e militants de la libertat animau.
Aquí un ancratge dens ua actualitat e un realisme hòrt de la part de l’autor qu’a a pena desguisat los noms d’aquestas duas granas personalitats locaus, mediatisadas totas duas mès dab un tractament e, de segur, consequéncias plan diferentas.
Ua novèla que nos amia passejar en tèrra basca, au son de las esquiras, dens un país esquarterat entre respècte, amor e paur d’ua natura sauvatja.
– Dariús, entenes ?
– Non… n’enteni pas arren…
Craquets, huelhas trepilhadas, los pas d’ua bèstia qui arrodeja. Lo chalet qu’ei de husta e en la nueit que s’i enten bruts de tots. Dariús que tranquilliza a Lení :
– N’ei pas que lo vent qui boha mei hòrt de quan en quan, tornam dromir, ven.
– Mes totun qu’èi entenut…
– Mes qu’as entenut donc ?
– Com un uglament, qu’averén dit un lop.
– Aquò n’ei pas possible, be i a longtemps los lops n’i son pas mei en la montanha noste. Qu’ei lo can pastor bissè, lo qu’avem vist ger quan arribèm. Anem, dromim adara.
Los dus mainats que son en dus lheits superpausats, Lení au mei haut. La crampa escura qu’ei esclairada sonque per un hiu de lutz qui passa en devath de la pòrta e qui vien d’ua lutzòta deu colidòr.
Dariús, nau ans e mieja e Lení ueit ans que son cosins. Que demoran a Tolosa e cada an en agost, que vienen en familha passar ua setmana de vacanças en çò d’Irati en capsús de Larrau. Que cau díser, Guislan lo pair de Dariús e Silvana la mair de Lení que son natius deu Bearn, au ras de la Sola e segur qu’aiman de quan en quan tornar véder las montanhas. Barbara era, la mair de Dariús qu’ei deu Lòt e Garona e Dàvid lo pair de Dariús que vien de las Charentas mes tots dus que son vaduts amorós deu noste país pirenenc.
Dariús que s’adrom mes Lení que torna e que torna virà’s en lo plumon shens poder trobar lo som. Lo pastor… lo pastor… non pòt estar lo can pastor. Lo lairet d’aqueth can qu’ei sord « oao… oao… oao » e los espaçaments que’n son regulars. Çò d’entenut n’èra pas atau. N’èra pas un lairet qu’èra un uglament, un uglament long e planhós, lamentós. Mes averé lhèu saunejat ? Segur lo lairet qu’èra quasi inaudible pr’amor d’estar luenhèc. Be seré meilèu lo brut d’aqueras vielhas 4L enqüèra utilizadas peus aulhèrs tan bonas taus camins de montanha ? « Hautas sus patas que passan pertot » los avè dit un aulhèr encontrat quan arribèn.
Lo lop d’Irati
IEO Edicions
100 pages
16 x 24 cm
10 €
