“Etj ase encantatch”
Encantat que fu quan òmes e femnas d’Aulus en Coserans me condèren quin avian participat a aquera aventura : ua pèça en gascon escriuta per un curè deth país e jogada per monde deth país ! Etj ase encantatch que s’apèra aquera farcejada, autant díser Eth ase embroishat, o L’asou embroutchat coma l’arrebirèc en 1924 Simin Palay, eth poète bearnés que tant aimava eth teatre, qu’escrivèc e fic jogar tant de pèças, e deras plan bonas, dont era mes coneishuda ei Lou Franchiman qu’agèc « û milè de representacioûs, e lhèu mey, a trabès toute la Gascougne », ça escriu Camelat ena sièva Literature gascoune (1950). Inimaginable uei eth succès d’ua comedia, Lou Bugadè, autrament dit era famusa « farce du cuvier » venguda deth atge miejancèr, e reescriuta per Palay e Pascau Abadie, dab 4 000 espectators en 1925 en « teatre naturau » de Cauterés…
Encantat que’m senteishi quan me representi Ramon Galin en jutge, Guillaume Ané en ussièr, Jòrdi Servat en Pierrou bacheraire proprietari deth ase, Agouau Job JP en Helip de Bernède acusat peth Pierrou d’aver-li embroishat era bèstia e trincat era vaishèra. Eth curè Carcy e un seminariste aulusian qu’avian fèt jogar tot aqueth monde, dab ua sala plea e plan de figurants, en gascon coseranés. Eth autor qu’èra eth abat Jean Castet, rittou (curè) de Balaguè, un felibre de prumèra, e çò que diseriam uei un animator culturau coma non se’n tròba, que s’emportèc era medalha d’argent aths Jòcs florals dera Escolo deras Pireneas, en 1922, e que portava sas pèças en tot eth país, de Balaguè en Castilhonés ath Capitòli de Tolosa -òc!-, en passant per tots eths vilatges qu’ac volian.
ncantat pr’amor n’anetz pas créser que sia literatura de ren, que vos cau anar deseguit ara edicion que firen dera òbra de Jean Castet Yvonne e Jules Ponsolle pera Escolo deras Pirineos en 1982, Nosti courtious, plan bona edicion, dab nòtas precisas que vos acompanhan coma cau, dab tanben ua introduccion on eth occitanisme ne pren per son grade, mes n’ac a pas panat ! Eras farças de Jean Castet que son d’ua invencion, d’un esperit, d’ua vis comica, que vos espantaràn.
Molière qu’aimava, e que joguèc, aquera fòrma de teatre, o se n’inspirèc tostemps, era dita « farça » qu’agèc eth sièu som ath temps deras catedralas, mes qu’estèc viva duscas aths nostes tempses « modèrnes », e en particulièr en Gasconha. Deishamnos « encantar », e perqué pas en jogant Etj ase encantatch, mes tanplan Eths caçaires de Balaguè, Caséto mio, Eth brespalh de Flisquet, Eras lissairos, Era toustouno… Istoèras pròishas deth monde, satira viua, portrèts deths ponchuts, un rire franc e pregond, e ua lenga potzada ara sorga, que’s chauta deth epitèt que’s voleria mespresant de « patoisante ».
