Era votz
Il se fit tout à coup le plus profond silence
Quand Georgina Smolen se leva pour chanter
Quina ataca aqueri dus prumèrs vèrses deth Saule d’Alfred de Musset ! Coma disen eth poder d’era votz, era pregondor deth silenci que’s fè quan ua votz se va levar ena sala ! En aqueth poèma de 740 vèrses que s’ageish d’un « Chant du Cygne », eth som deth son finau, eth moment on eth som der’emocion se fond en som der’expression, que serà tanben sa fin.
Era votz, expression deth noste èster pregond, qu’a moments on se desplega a morir, moments de jòia o de colèra que ren no pòt díser coma aquera causa pro indefinibla que sorga e chorra d’un còs e d’ua anma ! E deras personas qu’avem coneishudas qu’ei benlèu çò que sauvam en prumèr, cada votz diferenta de tota auta, marca unica de çò qu’èm. Verlaine, u’aute poèta, evocant era « femna inconeguda » qu’ocupa eth sièu Rêve familier qu’escriu : « Et pour sa voix lointaine, et calme, et grave, elle a / L’inflexion des voix chères qui se sont tues », damb aqueth regèt « elle a » que justament fè enténer eth indefinissable.
Ath començament de cada èster, que i a un shisclat, manifestacion de çò que vierà ua votz damb eth temps, prumèr crit ara vida tant esperat dera mair inquièta. E eth nenet que semblarà reconéisher era votz dera mair coma se l’avia dejà entenuda. En tot cas que la cercarà, que l’aperarà ara sièva faiçon. E tota era vida qu’esperaram poder enténer aquera votz prumèra.
D’aqueth crit prumèr ath triomfe d’ua Georgina Smolen, quin camin ! A d’auguns e d’auguas, ua fada entorn deth brèç que sembla aver fèt eth present d’ua votz, qu’a fòrça de trebalh pr’aquò vié coma subernaturala. E tant esmaventa de fragilitat despassada !
Se cercam en eths soviers, que trobam causas mes comunas mes que nos an podut marcar. Que cluqui eths uelhs e qu’enteni eth Eugène deth fons dera vila dar-nos a bèras envoladas ara fin deth repèish Le temps des cerises o eth dit « Còssou » entonar eth Minuit, chrétiens ara Messa de miejanet de Nadau, eth Pierròt aperar Luna rossa dejós eths marronièrs eth ser dera Fèsta ! Tot que’s cantava, e sustot eth pas de dança. Que’m calèc pr’aquò arribar en Bigòrra enà sentí’m en un país on eth cant ei estat e ei benlèu encara coma ua religion, damb eths coristas venguts de cinquanta vilatges eth dia dera Hesteyade. Aci, era votz qu’a eth sièu culte, eths practicants de tot dia, eth sièu ceremoniau, eths sièvi prestres solide !
Que devi ath prumèr d’aquesti d’ave’m tornat fèr pensar ara frasa de Chateaubiand que sabia per còr, eth Denis : « J’écoutais ces chants mélancoliques qui me rappelaient que dans tout pays le chant naturel de l’homme est triste ». E s’avetz un còp pres eth camin deth Prat d’Ibòs un derrèr dimenge d’abriu qu’auratz sentit tot eth sens d’aquera frasa. Plan solide, era tristessa deth « cant naturau » que’s tròba sublimada ena pregonda comunion deths que cantan amassa.
