E que condas uei ?

E que condas uei ? Quand me demandan quin se ditz « bonjour » en occitan, que m ‘arriba de respóner : no’s ditz pas tant qu’aquò « bonjorn » ni « bon dia », ni « adiu », mes tanplan « E que condas uei ? » o mes cort « E que condas ? »

Saludar un amic que seria donc demandar-li çò qu’a a condar, condar que seria ren de mes que naturau, ren de mes qu’eth escambi de tot dia entre monde que’s coneishen. Que i a tostemps quauquarren a condar, qu’ac esperam, cada dia qu’ei novèu, pòrta sa carga de novèlas, ja sian de santat, de trebalh, dera familha, o tanplan de politica, de çò que ditz eth jornau. Tot qu’ei conde, tot que’s pòt condar, e era manièra de’n parlar que compta autant qu’era causa condada. Condar qu’ei un anar important dera vida de cada dia. En un vilatge, tot que’s sap, o s’a d’a saber doncas que s’a d’a condar. Qu’auria ací d’a condar aquò coma un passat, pr’amor uei que vivem en Vilatge mondiau, era TV qu’ac a condat e recondat tot ger ath ser, e quin no tornar díser çò que’n avem eth cap encara plen, de tant an batalat en « Journal de la nuit » tanplan, après eth « 20 heures » e eth de Pernaut o Delahousse a 13 oras ! Era Television qu’ei venguda uei era contaira grana, qu’a prés era plaça de Mamie o Papi, eths presentators qu’ac saben e que’n profietan…

Que podem, solide, arregretar eth temps deras velhadas, on cadun ensajava de lançar era sièva, ath canç deth fòc, on se’n trobava un o ua qu’ac sabia fèr mes plan que tots. N’èra pas talament Jan deth Ors, o eth Becut, non, qu’èra ua istoèra arribada en país : a un qu’avia coneishut eth condaire. Eth Ramutch, ça començava, qu’au ai coneishut, que demorava en Cortiu de Faur, ua maison que n’an eritat eths de Faur, e que m’avia condat çò que li èra arribat deth costat deth Estanh de l’Hers, on èra a cercar chic de lenha, damb un pigasson e guèita que’s tròba eth camin copat per un ors, deths bèths, mes blaçat, que perdia dejà sang, qu’au avian perdut de vista eths caçaires, e ara, aiquí que’s quilhava, en travèrs deth camin, alavetz coma s’èra quilhat qu’avia era gula dubèrta, que li pòdi arrapar era lengua e sarrar-la, e der’autra man dar-li còps de pigasson derrèr eth còth… Que caigem tots dus, era man que’m sagna, ça condava eth Ramutch, rosegada peras caishaus dera bèstia e donc que sagnam tots dus, que rodam tots dus e caigem en ua aiguèra en dejós deth camin, que nos anam poder lavar, e guèita qu’arriban eths caçaires, qu’an lèu fèt d’acabar eth ors e de constatar que me’n tiri plan, se no èra era man rosegada. Qu’èra long eth raconte, que m’arrèsti aiquí, jo, e sense tots eths detalhs que podetz imaginar ! Aqueth conde qu’èra ua istoèra vertadièra, era de Ramutch, qu’eths jornaus l’avian condada, Ramutch qu’avia obtengut eth dret de passejar de parçan en parçan era pèth de Martin, en mostrant sa man abirmada, ua aventura que fuc benlèu en partida ar’origina dera epopèia deths Orsalhèrs d’Ercé e entorn en Coserans d’Arièja.

Eras velhadas n’avian cap tostemps istoèras autant bèras mes eths condaires no mancavan cap, e tanplan d’istoèras plan mentidèras ! Qu’ei pr’aquò en eths libes que comprenerè çò qu’ei un conde, e que me’n faran teoria e qu’apielerè libes de condes deth mond sancèr. Era Escòla qu’a uei comprés qu’eths condes son ua part a no pas mespresar dera Literatura, mes que cresi qu’ai tostemps aimat era part de naïvetat que cau sauvar enà tastar coma cau aquera gormandisa. Eth temps de Nadau que’s prèsta a visitar eth univèrs deths condes, oraus, escrivuts, entenuts, e se’n i a un qu’arrecomandi, que seria eth Conde de Nadau de Charles Dickens.