Dorsièr – “L’espaci Nòrd-Occitan” / Cap au nòrd !

D’un septentrion a un autre : coma explicar l’interès dei lemosins per la literatura russa ? Après Danis Ròcha e Josèp Migòt que s’acarèron a la revirada (l’un en francés, l’autre en occitan) de Tchecòv, vaquí que Jan-Pèire Reidi (agregat d’anglés e russofòn) cabussa dins un grand classic de la literatura d’en delai d’Oral : Lo nas e lo manteu, doas novèlas de Sent-Petersborg, en occitan-lemosin, de Nicolai Vassilievich Gògol. Son lei polideis edicions « Lo chamin de Sent Jaume » conegudas per la qualitat de son trabalh, e la beutat de sei libres, que meton l’òbra en lusor. Retrobam lei dessenhs de Jan-Marc Simeonin qu’acompanhèron ja lei Faulas de Jan dau Melhau, entre autre.

Lo quite libre es un objècte singular, ambé sei paginas de desseparar au còpa-papièr, ren que de lo tenir en man, balha un sentiment d’èstre ja embarcat per « l’endacòm mai » dau país dei Letras. Fau tanben dire quauquei mòts de l’exercici de la revirada qu’es una necessitat per la subrevida e l’enriquiment de la lenga nòstra. Capitar de faire passar lo gèni, la fòrça e la musica d’un grand tèxte literari dins una version occitana (coma dins leis autrei lengas) es un mejan de noirir la lenga e de desvelar son arma, de li donar l’escasença de desplegar tota la paleta dei colors, dei sons e deis imatges que son sieus. Fin finala l’art de la revirada es un just retorn dei causas per onorar una lenga que nos pòrta e nos inspira, cada jorn. Jan-Pèire Reidi mena ansin son lemosin dins lei carrièras de Sant Petersborg : sus lei peadas d’un autor màger e universalament reconegut, familièr de l’estranh e dau fantasticocomic, qu’es un chale de tornar legir dins un occitan vivificant e saborós. Se ditz que l’òbra de Gògol es malaisida de revirar en francés tant la lenga russa es aluenchada de la lenga de Malherbes, sens comptar que l’autor emplega un russe sonòr e ric en juèc de mòts e mescla lei tons e lei registres lexicaus dins una escritura inagantabla ! Jan-Pèire Reidi sembla d’aguer trobat dins la soplesa sintaxica, la varietat lexicala e la riquesa musicala dau lemosin una aisina bèla per relevar l’escomesa. Prenèm un plaser vertadièr a se laissar menar dins la capitala de l’Empèri de Russia dau sègle 19, entre satir social e umor descabestrat.

Quina modernitat e quina libertat dins aquelei doas novèlas que tutejan lei confinhas dau lengatge e lei règlas dau racònte ! Es l’edat d’aur de la literatura russa, amb Poshquin e Dostoievsqui, que nos alanda sei pòrtas, e siam urós de veire que la lenga d’òc es en capacitat de se mesurar a aquelei monuments literaris. Un personatge que pèrde lo sieu nas, un autre que se sagna per crompar un manteu nòu : navegam dins la folia, la cèrca d’identitat, la dificultat de se faire una plaça dins una societat rosigada per l’absurditat burocratica e ierarquica. Gògol aviá mes lo det sus leis asclas d’una Russia encara esclavagista e monarquista : la furor comica e la pertinéncia de son òbra gisclan fièrament dins aquesta version lemosina qu’amerita d’èstre coneguda e difusada, largament.