Corinne Lhéritier
CORINNE LHÉRITIER
Revirar de las bendas dessenhadas
L’Étienne Davodeau, autor de benda dessenhada, se’n anèt tribalhar embé lo Richard Leroy, vinhairon. Si sembla de’n purmèr estar dus maines diferents, se van completar au hiu de l’istòria. L’iniciacion de cadun dens l’expertesa de l’aute nos permet de hèser daus liams e de getar un navèth espiar dens los lors mondes, e lo noste. Lo roman grafic Los Ignorants es lo testimoniatge d’aqueu aprendissatge, realizat prau Étienne Davodeau eth-medish. Es mercés a la Corinne Lhéritier, regenta de Calandreta a Montpelhièr, que podem dispausar d’aqueu raconte dens la lenga : apassionada de benda dessenhada, envièt simplament un mail a l’autor qui li dèt lèu-lèu la permission de revirar la soa òbra.
Com vos es vienuda l’idea de’vs lançar dens la revirada ? E perqué la causida de revirar en occitan ?
L’occitan per jo es una evidéncia : es la lenga que parli cada dia, au mensh au tribalh. Justament, comencèri de revirar mercés au men tribalh de regenta : i a trenta ans ne i avè pas guaire de causas e donc per auger mei de matèria pedagogica praus escolans haduri de las fichas tecnicas, fichas de purmèras lecturas… A moment dat, comencèri simplament de hèser la medisha causa praus adultes.
Uèi, quina es la plaça que pren la BD dens la literatura occitana ?
Es com tot : ja n’i a ! Cada còp que sui dens una libraria nimesenca me didi que’ns fau profitar de la qualitat de las estamparias. Las BD reviradas permeten de sortir causas tròp centradas sus nosautes, com Tintin per exemple. La benda dessenhada a tanben la soa plaça en quauque lòc : èra a Narbona o Carcassona qu’un professor de lenga praus adultes hadut una traca de benda dessenhada com sorga pedagogica. La BD es un format adaptat au monde qu’aprenen la lenga. Benlèu qu’abans la BD avè l’imatge d’un genre prau monde qui n’èran pas capables de lugir, pas tan seriós com los romans – e benlèu qu’aqueste sentit èra mei present dens daus mitans un chicòt intellectuaus com lo de l’occitan – mes ara sembla acabat. E quitament s’es revirada, la BD demora totun accessibla : dau monde qu’avèn jà lugit Los Ignorants en francés tornèren crompar lo libe prau lugir en occitan.
Perqué revirar la benda dessenhada Los Ignorants en particular ? Çò qui’vs pertoquèt lo mei dens aquesta òbra ?
Trapèri aqueu roman grafic per astre, per l’auherir, shens l’auger lugit abans. I a causas atau que crompam pr’amor nos semblan plan, shens rasons particularas ! Quauques temps après fut un aute amic qui me’n hadut lo present, e a la lectura me dissuri que seré plan d’auger aquò en occitan ! Çò qui m’agradèt lo mei fut l’escambi e los liams enter los dus òmis, e tanben la passion qu’a lo Richard Leroy per las soas rasigas pregondas, de la tèrra e de las vinhas. Es una passion que tot lo monde pòden compréner shens estar vinhairon. E i a tanben la dimension de l’istòria dens l’istòria qui’m toquèt : l’iniciacion daus dus òmis, las descobèrtas, la mantenguda d’un jornau…
©Futuropolis, Paris, 2011
©Futuropolis, Paris, 2011
Avetz tanben revirat un libe en occitan, Seda de l’Alessandro Baricco, qu’es un roman. Quinas son las diferéncias enter revirar un roman e una benda dessenhada ?
Seda, lo lugiri de’n purmèr en francés, mes lo revirèri dempuish l’italian, abans Los Ignorants. I a causas qui son las medishas : lo tribalh de respècte de l’autor, de tòrcer los mots com ac senti tot en contar l’istòria de l’autor. Çaquelà dens la benda dessenhada, i a una grana constrenta tecnica : lo problèma de la mesa en pagina, qui se pausa lèu. Per exemple, un « Comme d’hab » qui devien un « Coma de costuma ». Com ne’s pòt pas desplaçar la boishòrla, fau jogar embé las letras, la grossor, l’espaci…
Quinas dificultats avetz rencontradas pendent la revirada ?
Com l’èi dit, la mesa en pagina. Mes i avè tanben lo hèit dau nivèu de lenga emplegat. Èra un francés de proximitat, familiar mes pas jamei vulgar. Per exemple, « i fasèm pas mèfi » a per equivalent francés « on y fait pas gaffe ». Lo tèxte es « on n’y prête pas attention », donc n’es pas lo medish nivèu de lenga. I augut de las recèrcas embé la Josiana Ubaud per perméter fin finau aus personatges de guardar lo lor biais de paraula embé de las constrentas, shens dar tanpòc l’impression d’una maishanta revirada o d’una pèca. I augut tanben besunh de cercar daus mots tecnics, dau costat de las vinhas (ne’m pas vinhairons) mes tanben dau costat de l’estamparia ; com noms de maquinas. I a de las anecdòtas, com prau mot « sulfateuse » : l’Étienne emplega un mot locau d’Anjó, la « baratine ». Se pausèt donc la question de com se poiré tornar transcriure au mei plan aqueu mot : seré com una solfatadoira, mes me sui pausada la question daus autes noms d’aquera maquina. Fin finau trapèri lo medish mot que los traductors italians qui empleguèren « pompa », mot qui peguèva plan au tèxte. Tanben, i avè « le ventre d’un lièvre chaud », manca en occitan, la « lièvre » es feminin ! Qui es caud ? lo vente o la lèbre ? Donc se pausèt la question d’on botar l’acòrdi . Après demandar a l’entorn e a la Josiana Ubaud, causiri dau botar a « lèbre » : « la sentor de ventre d’una lèbre cauda ». Tanben, n’èra pas tant evident com aquò de cercar com se poiré díder « branle-bat de combat » ! Am passat temps sau Tresor dóu Felibrige e d’autes diccionaris. Semblan a de las petitas causas mes per un mot i podem passar dau temps. Lo tribalh de l’Étienne Davodeau estant hèra seriós, falè demorar a la nautor dau tribalh.
Ètz presidenta de l’associacion Terrairòl, l’editora daus Ignorants. Com se passèt l’edicion ? Avetz rencontrat dificultats particularas ?
Ne i augut pas de problèmas. Com embé l’autor, lo contacte fut aisit embé lo tip qu’èra en carga daus dreits d’autor. E maugrat l’edicion occitana qui es pro limitada e las despensas d’autor, augúrem un contracte hèra generós. Per l’estampatge, causírem una estamparia nimesenca, d’una part per una question economica, mes tanben prau respècte dau locau. Es ua estamparia embé la quau tribalhi sovent.
Atz d’autes projectès embé l’associacion ? Quina seré la vòsta revirada sheguenta ?
Embé l’associacion, realizi un agenda, praus escolans. Se compausa donc de paginas de setmanas, paginas especiaus per las vacanças embé de las colors, jòcs, tèxtes, poesias… Si podem causir la zòna especiau per auger las paginas « vacanças » au bon endrèt e embé lo bon dialècte (los dias seràn mercats dens la varietat dominanta), los tèxtes causits representen totas las variantas. Si a la debuta i augut tres cent exemplaris venduts, l’annada darrèra èram a mei de nau cent, çò qui n’es pas anecdotic dens Occitània. Esperam plan despassar lo mila ! Per 2019-2020 es l’artista Ben que signèt la cobèrta, per 2020-2021 serà lo Claude Viallat. Aqueu projècte me pren hèra temps, mes èi de las ideas de reviradas dens lo cap tanben : Eux, c’est nous, dau Daniel Pennac, òbra qui fut presentada en classa per un escolan (e es eth qui’m dèt l’enveja d’una revirada !), pensi tanben a un aute roman grafic de l’Étienne Davodeau, Rural ! e a las òbras dau Jean-Claude Izzo, benlèu en provençau. Bon, ara, se fau botar au tribalh !
©Futuropolis, Paris, 2011
Los Ignorants
Étienne Davodeau
Terrairòl, 2016
Occitan
19,5 x 26,5 cm
272 paginas
25€
ISBN 978-2-955798-0-4
