Combatre a tot pèrdre ambe la França liura [Episòdi 3]

Jacques Modesti : A la prima de 1943. Aguèri bona sòrta : la guèrra aviá virat devèrs los aliats e los espanhòls se mostravan prudents. Mas d’autres franceses, agantats abans ieu, demorèron mai d’una annada en fortalesa ! Nos metèron en libertat susvelhada dins un pichòt otèl d’una estacion termala descrostada, Caldes de Malavella. Èram per grops de vint. La consigna èra clara : se un sol tipe s’esbinha, tot lo mond se’n torna poirir a Figueras. Aquò es arribat a un grop. N’avèm pas totjorn per nos avidar. Un dels camaradas nòstres, sonhaire al zoò de Vincennes, ensaja de nos far manjar de sèrp. Fastigós ! Mas aquò’s lo paradís çaquelà : un lièit, d’aiga cauda. Demoram tres meses a rondinejar, a ensajar de nos desfar dels pesolhs. Los espanhòls nos ignòran, fòrça son ostils, nos asiran quitament. Lo país es menèbre, miserable, en roïnas. Sentissèm que las cretas de la guèrra civila son al viu. Plan important pel moral, avèm de nòvas de la guèrra. Aprenèm Stralingrad, la capitulacion de Tunís. E puèi, bèl jorn, çai sèm dins lo trin. Traversam Espanha ─ tot es devastat, aquò’s allucinant. Lo 9 de junh de 1943, arribam a la gara frontièra ambe Portugal, Valencia de Alcántara. La polícia escorcolha lo trin a plec. Descobrís qualques joves franceses clandestins embarcats a la sordina sul trajècte. Son arrestats. L’un d’eles risca de fugir cap al pòst portugués, es matat d’una bala dins l’esquina. Ai a de bon l’impression que ma joventut es acabada.

Jacques Modesti : Calorosament. Tot sembla tant pimpant ! Nos regalan : pan, fruts, chocolat. Lo mond brandisson de drapelets franceses, fan lo V de la victòria. Puèi tornam pojar al trin, que es tancat. En pauc de temps, sèm al pòrt de Setúbal, ont nos espèra lo Djebel-Dira, una nau utilizada per las autoritats francesas per venir quèrre los escapats de França. A Casablanca, soi tocat per la molonada enòrma de material american desbarcat. De carris, de canons, de camions e’n vòls n’auràs. Aquò’s extraordinari e, d’un còp, comprenèm que los alemands son fotuts. Sul cai, musica militara, Marseillaise, discors de benvenguda del coronèl. La vila nos apareis subrebèla, blanca, animada. Las terrassas dels cafès son comolas de mond, los soldats americans regardan pas a la despensa. Quina diferéncia ambe mon paure Marselha ! Sèm vestits de nòu, lotjats dins un camp militar per nos repausar quinze jorns de temps, amb 2000 francs de prima ! Fau d’orgias de noiridura per reparar tota la misèria espanhòla. Mas lo meu sistèma digestiu carga. Diarrèas, vòmits, mals de cap… Lo quinzen jorn, un oficièr superior nos ven debanar una parladissa a quicòm prèp incomprensibla. En gròs : una novèla armada s’es constituïda en Africa del NòrdL’armada d’Africa, comandada per Weygand puèi Giraud, es cargada de gardar Africa del Nòrd a França. D’esperit fonzièrament vichèista, viu pro mal l’arribada de las FFL aprèp lo desbarcament dels americans, lo 8 de novembre de 1942. L’amalgama se farà pr’aquò, dins lo mortièr dels combats de Tunisia, Itàlia, Provença puèi Alemanha. de 1940 a 1942 e es lèsta a tornar préner la lucha còsta nòstres aliats fins a la liberacion de França. Gausèsse, li demandariái perqué aquesta meteissa armada a obèrt lo fuòc contra nòstres aliats quora an desbarcat en Africa del Nòrd ! Puèi un segond oficièr pren la paraula. “Soi lo representant de las FFLLas Fòrças francesas liuras (FFL) creadas lo 1èr de julhet de 1940, designan las fòrças armadas raliadas a la França liura, Lor emblèma es la crotz de Lorena. Oficialament daissan d’existir lo 1èr d’agost de 1943 en seguida de lor fusion amb l’armada d’Africa. Çaquelà, lor esperit particular ─ engatjament personal, anticonformisme, afiscament incondicional a de Gaulle ─ subreviurà de delà., çò ditz. De setembre de 1939 enlà, jamai n’avèm daissat de combatre. Jamai l’armistici nos a pas concernits. Avèm participat a totas las batèstas al ras dels britanics : Egipte, Libia, Fezzan, Eritrèa. Desiram arderosament l’unitat de l’armada francesa, mas d’unas dificultats demoran encara d’aplanar. Lo general de Gaulle es nòstre capmèstre e desiram demorar jos son govèrn fins a la fin dels combats. Que los que nos vòlon rejónher s’alinhen sul costat esquèrra dins la cort dins cinc minutas !”

Jacques Modesti : Estabosits, que òc ! Las sequèlas de Vichèi son pas escafadas ! I a encara doas França cara e cara ! I a de qué plorar ! Trantalhi pas. Ambe la totalitat dels gojats venguts d’Espanha amb nautres, nos recaptam a esquèrra. De Gaulle ! Lo primièr oficièr fa la pòta, encanhat. Lo segond nos pren a despart. D’oficièrs de las tres armas van préner lenga ambe nautres e poirem causir, çò ditz. Noël òpta per la marina. Auriái volgut demorar amb el mas ai una vision marrida de tròp per embarcar. Signi pel còs franc d’AfricaCòs franc d’Africa, la brigada butal de Monsabert. Fidèl del general Giraud e una de las figuras mai pugnaças de l’armada d’Africa, lo general Joseph de Goislard de Monsabert (Liborna 1887 – Dacs 1981), crèa lo 25 de novembre de 1942, siá doas setmanas aprèp lo desbarcament dels americans, una brigada independenta dicha còs franc d’Africa. Vestida a l’anglesa, i devián caupre 9 batalhons mas 4 seràn realament formats e engatjats, còsta un batalhon d’artilhariá automotritz e un esquadron de carris mejans M3. Incorporada en abril de 1943 a la 5ena armada americana, participa a la fin de la campanha de Tunisia. . Disi al reveire a Noël, que partirà sus un pescaminas. Lo tornarai pas veire qu’aprèp la guèrra.